Powstańcze biografie

Ozdyk Franciszek

Ozdyk Franciszek (1897-1919), s. Władysława (1870-1925) i Wiktorii z domu Gonia (1872-1961). Ur. 10.04.1897 r. w Paterku koło Nakła. Po ukończeniu szkoły powszechnej w Paterku ojciec przyuczał Franciszka do zawodu cieśli. Był pilnym uczniem, który nie tylko podpatrywał ojca, ale nowe doświadczenia również nabywał poprzez studiowanie specjalistycznych książek z zakresu konstrukcji dachowej specjalnie sprowadzanych dla niego z Niemiec. Swoistemu egzaminowi dojrzałości zawodowej ojciec poddał Franciszka w 1915 r., gdy przyszło im położyć więźbę dachową i dachówkę na nowo budowanej Powszechnej Szkole Ewangelickiej w Nakle (obecnie Szkoła Podstawowa nr 2). Za bardzo dobrze wykonaną pracę oboje zebrali wiele pochwał i wyróżnień, m.in. od nadzoru budowlanego. Dalsza praktyka w zawodzie przerwana została powołaniem Franciszka Ozdyka do armii niemieckiej. Po odpowiednim wojskowym przygotowaniu i przeszkoleniu Ozdyk wraz ze swoim oddziałem skierowany został na front zachodni, do Francji. Znalazł się w samym centrum najkrwawszych walk – w okolicach Verdun. Tam też podczas jednej z bitew został ranny i trafił do szpitala. Po odzyskaniu pełnej sprawności skierowano go tym razem na front wschodni do Rosji, gdzie spędził resztę wojny. Do domu powrócił po demobilizacji z końcem grudnia 1918 r. W pierwszych dniach stycznia 1919 r. wstąpił w szeregi powstańcze. Walczył m.in. w bitwie o Mroczę i Ślesin. Po opuszczeniu przez powstańców Nakła na krótko zatrzymał się w rodzinnym domu w Paterku, lecz w obawie przed Niemcami i grasującymi po okolicach siłami Grenzschutzu wraz z ojcem wyjechał do znajdującej się w powstańczych rękach Gołańczy. Tam ponownie zgłosił się do oddziałów powstańczych i trafił na linię frontu nadnoteckiego. Razem z ojcem otrzymał przydział na placówkę do leśniczówki w Wieszkach. 27.01.1919 r. Franciszek wraz z kolegą, jako patrol, skierowani zostali do miejscowości Jarużyn, leżącej tuż przy szosie Nakło – Szubin. Gdy w pobliżu pojawił się oddział niemiecki, rozpoczęli jego ostrzeliwanie, by w ten sposób poinformować towarzyszy broni o niebezpieczeństwie. Jeden z powstańców zdołał wycofać się, natomiast ranny Ozdyk pozostał na miejscu i ostrzeliwał się do chwili wyczerpania amunicji. Wtenczas to Niemcy dopadli stanowiska, w którym leżał ranny Polak, i kolbami oraz bagnetami dobili rannego. Wieczorem ta tragiczna wieść dotarła do rodziny. Matka i siostra Franciszka wypożyczonym wozem przewiozły zwłoki do Paterka. Przez kilka dni modlono się w rodzinnym domu przy poległym powstańcu, a następnie pochowano go w mogile na paterkowskim cmentarzu. Podczas pogrzebu zabrakło księdza, gdyż najbliższy z Nakła nie otrzymał pozwolenia od władz niemieckich na przekroczenie Noteci. W trakcie pogrzebu nieoczekiwanie zjawił się niemiecki patrol, który nakazał otwarcie trumny. Po oględnym sprawdzeniu jej zawartości, odchodząc, trzykrotnie oddał salwę w powietrze. Władysław Ozdyk na wieść o śmierci syna 2 tygodnie później opuścił szeregi powstańcze i powrócił do domu, natomiast matka, Wiktoria, nigdy już nie zdjęła żałoby. Franciszek Ozdyk pośmiertnie odznaczony został Medalem Niepodległości, przyznanym na wniosek matki w 1938 r. Gdy w 1921 r. społeczeństwo Paterka ufundowało pomnik walczącym i poległym miejscowym powstańcom, na jednej z tablic zamontowanych na pomniku wyryto nazwisko Franciszka Ozdyka. Pomnik, chociaż już bez tablic i po latach hitlerowskiej okupacji odbudowany w zmienionej formie, stoi nadal w tym samym miejscu, przypominając bohaterów walk powstańczych. Grób Franciszka Ozdyka w latach 90. XX w. zaewidencjonowany został jako miejsce pamięci narodowej gminy Nakło nad Notecią. We wrześniu 2006 r. rodzina Franciszka Ozdyka ufundowała nowy nagrobek z wyrytym na nim krzyżem powstańczym.

autor publikacji : Sławomir Łaniecki

bibliografia : Wspomnienia Tekli Nowickiej, siostry Franciszka Ozdyka, spisane w grudniu 1988 r. przez Zygmunta Przybylaka – oryginał w zbiorach autora; Wspomnienia Wiesławy Zięba i Łucji Wachowskiej, córek Tekli Nowickiej, zebrane przez Sławomira Łanieckiego we wrześniu i październiku 2006 r.; Wspomnienia Zygmunta Przybylaka z Paterka spisane przez Sławomira Łanieckiego w latach 2004-2006; D. Bręczewska-Kulesza, Architektura szkolna w Nakle od połowy XIX w. do początku XX w., [w:] Rozwój przestrzenny i architektoniczny Nakła nad Notecią, pod red. R. Tomaszewskiego, Nakło 1999; CAW w Warszawie, dokumentacja przyznania Franciszkowi Ozdykowi pośmiertnie Medalu Niepodległości.

powrót do poprzedniej strony | do góry