Powstańcze biografie

Łapacz Józef

Łapacz Józef (1899-?), s. Andrzeja i Rozalii z domu Szymańskiej. Ur. 6.11.1899 r. w Smogulcu, w ówczesnym powiecie wągrowieckim. Po ukończeniu szkoły powszechnej w Smogulcu podjął pracę jako robotnik na miejscowym folwarku należącym do hrabiego Bogdana Hutten-Czapskiego. 12.04.1918 r. powołany do armii niemieckiej, do 4. Płk. Kirasjerów w Gnieźnie. Po odbyciu kilkutygodniowych ćwiczeń trafił na front zachodni. Kiedy w listopadzie 1918 r. nastąpiło zawieszenie broni, już na początku grudnia Łapacz przybył do garnizonu macierzystego pułku w Gnieźnie.
28.12.1918 r., dzień po wydarzeniach poznańskich, wybuchło w Gnieźnie Powstanie Wielkopolskie. Wówczas to Łapacz opuścił swoją jednostkę i wspólnie z kolegą pochodzącym z Kcyni o nazwisku Górecki udał się w rodzinne strony z przekonaniem, że właśnie tam może być w tej chwili najbardziej potrzebny. Podróż z Gniezna nie była łatwa, gdyż pociąg dojechał tylko do Damasławka, skąd obaj ruszyli pieszo do domów, jeden do Kcyni, drugi do Smogulca. W tym czasie mieszkańcy Smogulca już organizowali oddział powstańczy i Łapacz natychmiast wstąpił w jego szeregi, trafiając dzięki swojemu kuzynowi Szczepanowi Szymańskiemu do kompanii gołanieckiej, którą dowodził ppor. Maksymilian Bartsch, a bezpośrednio jego oddziałem – Książkiewicz z Kcyni.
Po wielu latach od tamtych wydarzeń Józef Łapacz wspominał, że przez większość styczniowych dni 1919 r. smoguleccy powstańcy pilnowali mostu zwodzonego na Noteci niedaleko Mieczkowa. Kiedy pod koniec stycznia oddziały Grenzschutzu ostrzelały ich pozycje na Zamczysku, trzeba było wycofać się pod Smogulec, gdzie powstańcy skutecznie oparli się atakującym Niemcom, ostrzeliwując się z karabinów maszynowych. Najdramatyczniejszy dzień dla powstańców na tym odcinku frontu nadszedł 2.02.1919 r. Silne oddziały Grenzschutzu skoncentrowały swoje siły pod Mieczkowem, Gromadnem i Nową Wsią, a następnie zaatakowały Smogulec i Smogulecką Wieś. Ta druga  miejscowość została nawet na krótko zajęta przez wroga, ale wyparto go szybko przy wydatnym udziale mieszkańców i posiłków, które nadeszły z Gołańczy. W trakcie bitwy padli zabici i było wielu rannych. Łapacz zapamiętał kilku swoich poległych kolegów, m.in. Thomasa, Rymera i Sławińskiego (por. biogram J. Sławińskiego). Niemcy zostali wyparci do Lipiej Góry, a później za Noteć. Na froncie nadnoteckim zetknął się też z pierwszymi oddziałami wielkopolskiej kawalerii, które po sformowaniu znalazły się pod Szubinem i Rynarzewem. Kiedy dowiedział się z końcem stycznia 1919 r., że w Poznaniu powstaje 1. Płk Uł. Wlkp. (późniejszy 15. Płk Uł. Poznańskich), zgłosił się na ochotnika do nowej formacji. Z nią też przeszedł cały szlak bojowy na froncie polsko-bolszewickim. Jeszcze w sierpniu 1919 r. pułk wszedł w skład 3. DP i z końcem miesiąca wkroczył do Bobrujska. W maju 1920 r. pułk walczył w składzie grupy ppłk. Władysława Andersa, a następnie osłaniał odwrót 14. DP, docierając aż pod Dęblin. Pułk działał 16.08 w grupie uderzeniowej znad Wieprza, kierując swoje natarcie po linii Kobylnica – Kochów – Maciejowice i dalej w kierunku Prus Wschodnich. W pierwszej  połowie września Łapacz wziął udział w bitwie nad Niemnem, a następnie w ciężkich zmaganiach o Międzyrzecze, Nieśwież i Krupice. Ze służby wojskowej zwolniony 19.07.1921 r. Natychmiast powrócił do Smogulca, gdzie też podjął pracę na folwarku, jako robotnik rolny.
W 1931 r., w okresie szalejącego w Polsce kryzysu gospodarczego, opuścił Smogulec i przeniósł się do Gołańczy, licząc na pracę. Mimo usilnych starań aż do wybuchu II wojny światowej pozostawał bez stałego zatrudnienia. Pracował dorywczo lub sezonowo. 17.08.1939 r. powołany do gołanieckiej kompanii Baonu Obrony Narodowej „Wągrowiec”, z którym przeszedł jego cały szlak bojowy. Do niewoli niemieckiej trafił pod Żyrardowem i przez kilka miesięcy przebywał w obozie jenieckim w Pabianicach. Zwolniony do domu 14.12.1939 r. W czasie okupacji pracował jako robotnik rolny w niemieckiej spółdzielni rolniczo-handlowej w Gołańczy. Po oswobodzeniu w początkach 1945 r. przez 2 miesiące pełnił służbę w Milicji Obywatelskiej, po czym zgłosił się do pracy na PKP. Do 1960 r. pracował na dworcu w Gołańczy jako magazynier, a następnie przeszedł na emeryturę. Udzielał się także społecznie. Od 1925 r. był pierwszym komendantem Ochotniczej Straży Pożarnej w Smogulcu. Następnie pracował w straży kolejowej. Po wojnie angażował się również w prace społeczne na rzecz Gminnej Spółdzielni Samopomoc Chłopska w Gołańczy. Przez szereg lat był skarbnikiem koła ZBoWiD-u w Gołańczy. Wielokrotnie go wyróżniano i odznaczano, m.in.: Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym (1968), Medalem Zwycięstwa i Wolności (1972) i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1975).

autor publikacji : Sławomir Łaniecki

bibliografia : Na podstawie Kroniki ZBoWiD-u w Gołańczy. Z archiwum rodzinnego Karola Kabacińskiego.

powrót do poprzedniej strony | do góry