Powstańcze biografie

Gucza Franciszek

Gucza Franciszek (1892-1979), s. Józefa, rolnika, i Walerii z domu Iwickiej. Ur. 7.10.1892 r. w Nadkanalu koło Rynarzewa, w dawnym powiecie szubińskim. W latach 1899-1906 uczęszczał do szkoły powszechnej w Murowańcu, a następnie wyuczył się zawodu murarza. We wrześniu 1914 r. wcielony do armii niemieckiej, brał udział w I wojnie światowej na froncie wschodnim. Został ciężko ranny. Miał złamaną nogę, którą skrócono mu o kilka centymetrów, rany głowy, kręgosłupa oraz uszkodzenia uzębienia. Leczono go w szpitalu wojskowym w Warszawie. W listopadzie 1918 r. dołączył do studentów i legionistów, którzy na ulicach Warszawy rozbrajali niemieckie wojsko. W grudniu 1918 r. znalazł się w Poznaniu, skąd Rada Robotniczo-Żołnierska oddelegowała go do domu. Po powrocie w rodzinne strony czynnie włączył się do walk powstańczych na terenie Rynarzewa i okolic. Ponieważ Murowaniec był pod władaniem niemieckiego Grenzschutzu, a Rynarzewo w rękach powstańców, dom rodzinny Guczów leżący w pasie frontu był wielokrotnie rewidowany przez Niemców i Polaków, którzy nawzajem poszukiwali swoich wrogów w tym rejonie nadgranicznym. Po aresztowaniu w lesie pod Rynarzewem 16.01.1919 r. wraz ze starszym bratem Bronisławem został zabrany do niewoli, a następnie za rzekomą pomoc powstańcom internowany do obozu jenieckiego w Altdamm  (Szczecin-Dąbie). W czasie transportu kolejowego dotkliwie pobity z resztą uczestników internowania przez eskortujące ich wojsko niemieckie. Podczas pobytu w obozie podpisał oświadczenie z własnym wyrokiem śmierci, że „nie chwyci za broń przeciwko narodowi niemieckiemu”. Do domu z internowania powrócił na początku kwietnia 1919 r. i nadal czynnie uczestniczył w walkach na froncie północnym Powstania Wielkopolskiego jako członek Straży Ludowej. Po otrzymaniu przepustki jeździł do Bydgoszczy, skąd przywoził wiadomości i żywność dla walczących na froncie północnym wojskom polskim. Wraz z bratem Bronisławem przerzucali przez Kanał Notecki broń i żywność. Podczas bitwy o most na kanale pomiędzy Murowańcem a Kruszynem Krajeńskim w nocy 18/19.06.1919 r. z narażeniem życia wspólnie z bratem przewiózł 7 rannych powstańców przez lasy w okolice Rynarzewa, a następnie na konnym wozie odtransportował ich do szpitala w Szubinie. Po powrocie ze szpitala z ukrycia jako jedyny świadek obserwował, jak niemiecki Grenzschutz pochował w rowach strzeleckich 16 ciał powstańców, uczestników tej bitwy. W lipcu 1920 r. wskazał miejsce pochówku, po czym ciała ekshumowano i pochowano na cmentarzu parafialnym w Rynarzewie.
9.02.1927 r. Franciszek Gucza zawarł w Rynarzewie związek małżeński z Klarą Śmigulską (1904-1987) z Władysławowa. Doczekał się z nią 3 córek: Stefani (1927-2003), Genowefy (ur. 1930) i Danuty (1938). Po ślubie małżonkowie przeprowadzili się z Nadkanala do Władysławowa, gdzie prowadzili gospodarstwo rolne. W okresie dwudziestolecia międzywojennego był współzałożycielem, a potem członkiem Towarzystwa Powstańców i Wojaków we Władysławowie. W 1929 r. współorganizował uroczystość nadania i poświęcenia sztandaru tej organizacji. W tym też okresie uległ poważnemu wypadkowi, po którym miał połamane nogi. W okresie okupacji niemieckiej z racji wykonywanego zawodu pracował jako murarz w szubińskim obozie jenieckim na terenie zakładu wychowawczego, przemianowanego później na obóz dla żołnierzy polskich i alianckich. Dzięki temu uniknął wywózki wraz z rodziną do Generalnej Guberni lub rozstrzelania za udział w Powstaniu Wielkopolskim. Z tego powodu zginął jego starszy brat Bronisław, również powstaniec wielkopolski, zamordowany przez miejscowych Niemców w 1939 r. Po wojnie gospodarował we Władysławowie na swojej ziemi oraz na jednym z poniemieckich gospodarstw, które przejął na własność. Dodatkowo świadczył usługi murarskie. Należał do Związku Inwalidów Wojennych RP i został uznany przez Powiatową Komisję Lekarską w Bydgoszczy za inwalidę wojennego z orzeczeniem 30% stałego inwalidztwa. W październiku 1964 r. Guczowie sprzedali swoje gospodarstwo rolne we Władysławowie i w maju następnego roku przenieśli się do Bydgoszczy, na ul. Płowiecką, gdzie mieszkała już ich córka Danuta. Za swoją działalność na rzecz ojczyzny był wielokrotnie wyróżniany i odznaczany. Otrzymał m.in.: Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1975) oraz Wielkopolski Krzyż Powstańczy (1974). Zmarł 28.01.1979 r. w Bydgoszczy. Pochowany został na cmentarzu, na Bielawkach, przy ul. Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Bydgoszczy.

autor publikacji : Piotr S. Adamczewski

bibliografia : Archiwum Państwowe w Bydgoszczy. Akta ZBoWiD-u, sygn. 30656 (teczka osobowa Klary i Franciszka Guczów); Starostwo Powiatowe w Szubinie. Inwalidzi wojenni, sygn. 532/nr 375 (książeczka inwalidzka nr 1786); Archiwum Parafii pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Rynarzewie. Liber Copulatorum Rynarzewo 1908-1951, nr 2/1927; Izba Patrona Zespołu Szkół im. Powstańców Wielkopolskich w Rynarzewie. Spis mieszkańców internowanych do Altdammu w 1919 r., poz. 18 F. Gucza; Relacje córek Franciszka Guczy – Danuty Makowskiej i Genowefy Łuczak z Bydgoszczy − w zbiorach autora.

powrót do poprzedniej strony | do góry