Powstańcze biografie

Dębiec Helena

Dębiec Helena z domu Vollmüler (1897-1990), c. Bonifacego i Anny z domu Szudrowicz. Ur. 6.06.1897 r. w Rynarzewie, dawny powiat szubiński. W latach 1905-1906 brała udział w strajku szkolnym w Murowańcu. W okresie międzywojennym i w czasie okupacji niemieckiej pracowała jako małorolna i robotnica.  1.01.1919 r. przystąpiła do działań powstańczych w oddziale z Samoklęsk. Walczyła na froncie północnym w okolicach Rynarzewa i Szubina. Przyjęto ją jako zwiadowcę i łączniczkę. Jej niemiecko brzmiące nazwisko ułatwiało przekraczanie linii frontu i docieranie do Bydgoszczy. Podczas służby przenosiła informacje o ruchach Grenzschutzu na froncie północnym oraz dostarczała powstańcom żywność i papierosy. Po jej ostrzeżeniach wielu powstańców uniknęło aresztowania lub śmierci. W powstaniu brali udział również bracia Heleny: Leon, Marian i Karol, którzy ściągali broń i granaty z taborów kolejowych i samochodowych, które przejeżdżały przez Głęboczek, gdzie mieszkali państwo Vollmüler. Zdobytą broń przechowywali w stodole i przekazywali ją później powstańcom. Po latach Helena Dębiec wspominała: „(…) Będąc w mieszkaniu z matką i siostrą Marią, patrzę przez okno, a w odległości 200 metrów widzę Niemców, którzy chyłkiem w lesie za wsią Głęboczek w powiecie szubińskim zachodzą wieś Tur. Naliczyłam 400 żołnierzy. Wewnętrznie nie mogę się uspokoić myśląc o powstańcach kompanii samoklęskiej, którzy w tej chwili szli przez wieś w liczbie 10 osób. Ja widzę niebezpieczną sytuację dla nich, więc wyczołgałam się na brzuchu przez ganek do ogródka i dalej na drogę, aby bez krzyku dać znać kryjącego się niebezpieczeństwa swoim powstańcom, którzy szli spokojnie przez wieś Głęboczek. Leżąc tak na brzuchu przy płocie ogródka, koło drogi z odległości 60 metrów, zbliżającym się powstańcom daję znak ręką do góry – uwaga! Wskazuje ręką kierunek patrząc tam gdzie kryje się nieprzyjaciel. Powstańcy moje ostrzeżenie spostrzegli i natychmiast zawrócili do Turu (…)”. Takich akcji zwiadowczych miała Helena Dębiec wiele. Dla potrzeb powstania i powstańców pracowała do 1920 r., do chwili odzyskania przez te tereny niepodległości.
Po zakończeniu II wojny światowej mieszkała w Zamościu. Była członkiem ZBoWiD-u, który uczestniczył w życiu kombatanckim na terenie miasta i gminy Szubin, organizując wiele uroczystości rocznicowych i spotkań poświęconych pamięci Powstania Wielkopolskiego. Po przejściu na emeryturę zamieszkała u córki Sabiny Ławskiej. Za swoje zasługi została uhonorowana wieloma wyróżnieniami i odznaczeniami, m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1977) i Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym (1974). W 1920 r. zawarła związek małżeński ze Szczepanem Dębcem, z którym doczekała się 5 dzieci: Mieczysława (1921-1998), nauczyciela; Genowefy (ur. 1924); Bogusławy (1926), operatorki dźwigu; Alojzego (1928-1994), rolnika; i Sabiny (1931), magazyniera. Helena Dębiec zmarła w Zamościu 10.10.1990 r. Pochowano ją na cmentarzu parafialnym w Samoklęskach Dużych obok swojego męża.

autor publikacji : Piotr S. Adamczewski

bibliografia : Archiwum Państwowe w Bydgoszczy. Księga urodzeń USC Rynarzewo 1897, sygn.70 (akta urodzenia H. Vollmüler); Archiwum USC Szubin. Księga Zgonów 1990, sygn. 233/90; Archiwum Zarządu Oddziału ZKRP i BWP w Bydgoszczy. Teczka osobowa H. Dębiec, sygn. 3757 (kwestionariusz osobowy, wnioski na odznaczenia państwowe, wspomnienia z pracy kurierskiej na froncie północnym) – obecnie w CAW w Warszawie; relacja córki Sabiny Ławskiej z Zamościa (życiorys, dokumenty rodzinne); Izba Patrona Szkoły Podstawowej im. Powstańców Wielkopolskich 1918/1919 w Rynarzewie. Pamiątki po H. Dębiec (czapka, odznaczenia, legitymacje, zdjęcie).

powrót do poprzedniej strony | do góry