Powstańcze biografie

Daroń Edward

Daroń Edward (1899-1982), s. Franciszka i Józefy z domu Kubera. Ur. 3.10.1899 r. w Ślesinie. Wraz z rodzicami mieszkał na niewielkim gospodarstwie rolnym w Gabrielinie. W marcu 1907 r. rozpoczął naukę w szkole powszechnej w Ślesinie, a następnie kontynuował ją w pobliskich Gumnowicach. Gdy w 1914 r. ojca powołano do wojska niemieckiego, a następnie wysłano na front, piętnastoletni Edward poświęcił się pracy na rodzinnym gospodarstwie. Rok później w wyniku odniesionych ran w nogę ojca zwolniono z armii. W związku z tym Edwarda wysłano do cioci zamieszkałej w Kaźmierzewie, gdzie miał pomagać samotnej kobiecie prowadzić niewielkie gospodarstwo. W 1918 r., po przejściu niezbędnego przeszkolenia wojskowego, skierowano go do 18. pp. w Osterode (Ostróda). Następnie w czerwcu wysłano na front zachodni.
W listopadzie 1918 r., po zawartym rozejmie, jednostka, w której służył Daroń, rozpoczęła pospieszne wycofywanie się przed postępującymi Francuzami. Dniem i nocą maszerowali przez Francję i Belgię do Niemiec. 20.12.1918 r. Daroń otrzymał kilkudniowy urlop i porzuciwszy szeregi armii powrócił do domu w Gabrielinie. W Ślesinie zgłosił się do wachmistrza Wiktora Rossy, tworzącego struktury wojskowe przyszłego ślesińskiego oddziału powstańczego. Początkowo udało się zebrać osiemnastoosobową grupę, która gdy tylko rozeszła się wieść o zajęciu przez powstańców pobliskiego Nakła, 1.01.1919 r. opanowała Ślesin i pobliski dworzec kolejowy. Zatrzymując pociągi jadące ze wschodu na zachód, odbierano niemieckim żołnierzom broń i inny ekwipunek wojskowy. Pierwszy poważniejszy chrzest bojowy ślesiński oddział przeszedł w dniach 5/6.01 podczas zdobywania Mroczy. Jednakże dopiero w dniach 7/8.01, w trakcie bitwy o Ślesin, przyszło stoczyć ślesińskim powstańcom bardzo ciężki bój. Najpierw pod dowództwem Rossy stanowili osłonę Nakła, mającą zatrzymać lub opóźniać marsz niemiecki od strony Bydgoszczy. Wieczorem 7.01, dysponując nieporównywalnie mniejszymi siłami, mimo okopania się w okolicach Minikowa oddział ślesiński w sile około 50 ludzi po krótkim oporze musiał opuścić swoje pozycje. Bezpośrednia obrona Ślesina również nie powiodła się i powstańcy cofnęli się do Trzeciewnicy. Tymczasem atakujący batalion Grenzschutzu pod dowództwem oberleutnanta (por.) Eckerta wraz z artylerią, po zajęciu przed północą Ślesina, zatrzymał się, planując dalszy marsz za dnia. Polacy natomiast na rozkaz dowodzącego powstaniem w Nakle ppor. Edmunda Bartowskiego podjęli decyzję niemal natychmiastowego natarcia na niespodziewających się niczego Niemców. Atak wyznaczono na około 3-4 w nocy 8.01, a bezpośrednio w polu dowodzić miał Rossa. Natarcie zaplanowano kilkukierunkowo. Od południa, czyli od torów kolejowych, nacierać miała kompania nakielska, od zachodu, czyli wprost na front pozycji niemieckich, oddziały jarociński, gnieźnieński, kłecki i mrotecki, natomiast od północy oddział ślesiński i trzeciewnicki pod dowództwem Piotra Belzerowskiego. Grupa północna miała obejść pozycje przeciwnika przez Gabrielin i Gumnowice. Jako przewodnik na czele oddziału szedł znający okolicę Edward Daroń. Bitwa rozpoczęła się o godz. 4.00 i trwała 2 godziny. Niemcy zostali zaskoczeni, część spanikowała i w popłochu uciekła, ale część stawiała zaciekły opór. Decydujące dla zwycięstwa okazało się oskrzydlenie przez grupę północną i wyjście na tyły niemieckiej linii oraz atak od południa. Poległo lub zostało rannych 38 powstańców, natomiast Niemcy stracili 100 zabitych i rannych oraz 45 wziętych do niewoli. Wśród łupu wojennego najbardziej wartościową zdobyczą były 2 hałbice 150 mm, które osobiście przejął Rossa, przemianowując swoją półbaterię na baterię artylerii.
Po kilku dniach, gdy powstańcy opuścili Ślesin i Nakło, udając się na południe Noteci, Daroń pozostał w domu. Gdy tylko w okolicy pojawił się ponownie Grenzschutz, chcąc uniknąć aresztowania, z kilkoma towarzyszami przedostał się na południową stronę rzeki. Skierowano go najpierw do Wągrowca, a później przydzielono do powstającego 4. Płk. Strzel. Wlkp. 20.01.1920 r., pełniąc służbę przy sztabie 8. Płk. Strzel. Wlkp. pod dowództwem płk. Misiałowskiego, wkroczył do Bydgoszczy. Później Daronia oddelegowano do sztabu 15. DP, która wraz z podległymi jednostkami znalazła się na froncie polsko-bolszewickim. W początkowym okresie walk Daroń nie brał udziału, gdyż ciężko rozchorował się na zapalenie płuc. Na front powrócił w czerwcu 1920 r. Z wojska zwolniony w listopadzie 1921 r. w stopniu kaprala. Za udział w Powstaniu Wielkopolskim i w walkach na froncie wschodnim otrzymał w 1922 r. szesnastohektarowe gospodarstwo rolne w Krukówku niedaleko Mroczy. Oficjalnie został uznany za weterana Powstania Wielkopolskiego. W lipcu 1924 r. poślubił Marię z Cholewińskich pochodzącą z Palmierowa. Z małżeństwa tego zrodziła się 5 dzieci: Florian (ur. 1925), Zenon (1927), Renata (1929), Włodzimierz (1930) i Józef (1933). Edward udzielał się społecznie, m.in. w Towarzystwie Uczestników Powstania Wielkopolskiego. W kampanii wrześniowej 1939 r. nie brał udziału. W lipcu 1941 r. wraz z całą rodziną wywieziono go do obozu pracy w Potulicach, a gospodarstwo przyznano Niemcom z rumuńskiej Besarabii. W trakcie pobytu w obozie nabawił się przepukliny. Wraz z rodziną pracował fizycznie, głównie w tartaku, a następnie otrzymał skierowanie do niemieckiego gospodarstwa rolnego w Nowej Wsi Wyszyńskiej koło Chodzieży. 12.01.1945 r. wywieziony z potulickiego obozu w okolice Łodzi z zadaniem kopania rowów strzeleckich i przeciwczołgowych. Dla niego wojna skończyła się 18.01, gdy miejsce, w którym przebywał, wyzwoliły wojska radzieckie i polskie. Krótko mieszkał z rodziną u znajomego w Nowej Wsi Wyszyńskiej. Z końcem lutego powrócił do swojego zrujnowanego gospodarstwa w Krukówku. Nie miał środków do uprawy i utrzymania rodziny, ale nieoczekiwanie pomoc przyszła od kwaterujących w jego domu żołnierzy radzieckich. W sezonie prac polowych pracował na roli, a jesienią i zimą zatrudniał się m.in. w miejscowej gorzelni lub w okolicznych PGR-ach oraz przy elektryfikacji wsi. W 1974 r. całkowicie przekazał gospodarstwo synowi.
Po II wojnie światowej pełnił różne funkcje społeczne, m.in. działał w ZBoWiD-zie. Był sołtysem Krukówka, radnym Gminnej Rady Narodowej, członkiem Komisji Pracy i Opieki Społecznej, Gminnej Spółdzielni Samopomoc Chłopska, Okręgowej Mleczarni w Mroczy czy Komisji Hodowli i Skupu. Należał też do PZPR. Był wielokrotnie odznaczany, m.in. Krzyżem Powstańczym, Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918-1921, Krzyżem Walecznych nadanym przez dowódcę Armii Ochotniczej Sprzymierzonej gen. Stanisława Bułak-Bałachowicza, Medalem Niepodległości (1937), Odznaką Powstańczą, Odznaką Tysiąclecia Państwa Polskiego, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1975),  Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym (1973). W 1972 r. otrzymał awans na ppor. rez. Zmarł 4.12.1982 r., pochowany został w Mroczy.

autor publikacji : Sławomir Łaniecki

bibliografia : Wspomnienia Edwarda Daronia, zeszyty 1-3, spisane w 1975 r. – kopia w archiwum autora; Legitymacja nr 969-71-71 nadania Wielkopolskiego Krzyża Powstańczego, Warszawa 16.03.1973 r.; Legitymacja nr 521-75-14 nadania Krzyża Kawalerskiego Orderu Odrodzenia Polski, Warszawa 16.04.1975 r.; Legitymacja nr 7396/Bydgoszcz członka zwyczajnego ZBoWiD, Bydgoszcz 28.07.1969 r.; Książeczka wojskowa; Dyplom nr 3909 Zarządu Głównego Związku Byłych Uczestników Powstań Narodowych R.P. nadający Edwardowi Daroniowi Odznakę Powstańczą, Warszawa 26.10.1926 r.; Dyplom nr 7379 Zarządu Głównego Z.B.U.P.N.R.P. uznający E. Daronia jako weterana Powstania Wielkopolskiego; Pismo z Komitetu Krzyża i Medalu Niepodległości w Warszawie o przyznaniu E. Daroniowi Medalu Niepodległości, Warszawa wrzesień 1937 r.; Pismo nr 5168 z Centralnego Archiwum Wojskowego zaświadczające, że E. Daroń przed 1939 r. był zweryfikowany jako powstaniec wielkopolski, Warszawa 3.04.1959 r.; Wspomnienia Józefa i Krystyny Daroń z Krukówka spisane przez Sławomira Łanieckiego 19.10.2006 r.

powrót do poprzedniej strony | do góry