Powstańcze biografie

Kotarak Antoni

Kotarak Antoni (1900-1979) kpr., pochodził ze słynnej w Luchowie rodziny kowali, mieszkającej w domu gminnym, który od 1885 r. przeznaczony był wyłącznie dla wiejskiego kowala. Urodził się 31.10.1900 r. w Luchowie koło Łobżenicy. Syn Franciszka (zm. 1925 r.) i Cecylii z domu Kołodziej (1861-1955). Miał siedmioro rodzeństwa. Jego starszy brat Józef (1893-1974) odbywał w wojsku pruskim zasadniczą służbę wojskową. Szkołę powszechną ukończył w Luchowie i od 1.01.1916 r. zaczął uczyć się zawodu kowala. Po ukończeniu 18 lat został w 1918 r. zmobilizowany do armii pruskiej, ale przed końcem tego roku wrócił do domu.
Na wieść o wybuchu powstania postanowił wstąpić do walczących oddziałów. W nocy 6.01.1919 r. wbrew woli rodziców wydostał się z domu i z kilkoma kolegami m.in. Janem Palaczem i Alojzym Modrakiem z Luchowa udali się pod Wysoką. Tam dołączyli do walczących oddziałów. Antoni z racji wyuczonego zawodu kowala dołączył do grupy obsługującej działo. Po zakończeniu działań powstańczych powrócił do domu.
Zasadniczą służbę wojskową odbył w Bydgoszczy. W czerwcu 1920 r. ukończył półroczną Szkołę Podkuwaczy Koni w Poznaniu. Po powrocie do swojej jednostki został szefem kuźni i wspólnie z trzydziestoma kolegami podkuli tysiąc koni, które brały udział w Bitwie Warszawskiej. We wrześniu 1920 r. został zwolniony z wojska i wrócił do Luchowa.
Ukończył teoretyczne (po 3 latach i dwóch miesiącach) i praktyczne szkolenie w kowalskim rzemiośle, co potwierdzili 26.04.1920 r. członkowie cechu kowali w Łobżenicy, w Luchowie pracował jako kowal do 1939 r.
Po złożonych egzaminach uzyskał 20.05.1924 r. świadectwo mistrza w zawodzie kowalskim, a 1.01.1936 r. dostąpił zaszczytu nominacji przez Izbę Rzemieślniczą w Poznaniu na zastępcę ławnika mistrza kowalskiego Cechu Kowalskiego w Łobżenicy.
Współpracował z miejscowym Sokołem i Strażą Graniczną. Był członkiem Banku Ludowego i Cechu Rzemiosł w Łobżenicy.
W dniu 24.08.1939 r. dostał przydział mobilizacyjny do jednostki wojskowej stacjonującej w Siedlcach. Po 18 września został internowany przez wojska sowieckie, ale ostrzeżony przez mówiącego po polsku sowieckiego żołnierza: „Polacy, uciekajcie, jak tylko możecie, bo wszystkich chcą Was wymordować”, w nocy postanowił przeprawić się przez Bug. W trakcie przeprawy stracił konia i wóz, a sam, korzystając z deski z wozu, przedostał się na drugi brzeg. Uzyskał cywilne ubranie i z ludzką pomocą na przełomie października i listopada 1939 r. wrócił do Luchowa.
Po kilku dniach został przez łobżenicki Selbstschutz aresztowany i przetrzymywany w celi więziennej łobżenickiego sądu. Zwolniony po paru dniach został ponownie aresztowany i więziony (pod zarzutem magazynowania broni w swojej stodole). Był przetrzymywany w piwnicach starego magistratu przy obecnej ul. Sportowej, gdzie siedzibę miała niemiecka policja. Jednak szczegółowa rewizja niczego nie wykryła, a Kotaraka zwolniono do domu. Po raz trzeci został aresztowany w roboczym ubraniu prosto z kuźni, w której pracował. Został przewieziony do siedziby bydgoskiego gestapo na Wałach Jagiellońskich. Był przetrzymywany przez trzy tygodnie. Zwolnienie nastąpiło za wstawiennictwem niemieckiego esesmana Kurta Ziemera z Luchowa, który zebrał podpisy miejscowej ludności „że kowal jest we wsi bardzo potrzebny”.
Oprócz aresztowań Antoni Kotarak był w czasie okupacji wyjątkowo prześladowany. W 1941 r. dostał nakaz opuszczenia w ciągu dwóch godzin swego domu, który stał obok kuźni. Miał zamieszkać 1,5 km dalej w tzw. poniatówce. Po rocznej przerwie otrzymał nakaz powrotu do dawnego mieszkania, całkowicie splądrowanego przez mieszkającego tam Niemca. Po pewnym czasie miał ponownie w ciągu godziny opuścić swój dom i zamieszkać również w poniatówce, gdzie już mieszkała inna rodzina. Z braku miejsca zamieszkał z rodziną w stodole. Przydzielono mu jednak do zamieszkania kolejną poniatówkę, ale znacznie dalej położoną od miejsca pracy (kuźni), do którego musiał codziennie dojeżdżać. Ponownie w rodzinnym domu zamieszkał dopiero po wyzwoleniu w styczniu 1945 r.
Antoni Kotarak już 11.03.1945 r. stawił się przed Wojskową Komisją Poborowo-Rejestracyjną w Rejonowej Komendzie Uzupełnień w Bydgoszczy celem dopełnienia formalności wojskowych (zaświadczenie rejestracji nr 3526 z 11.03.1945), a 1.01.1951 r. został zwolniony od powszechnego obowiązku wojskowego po przekroczeniu granicy wieku (zaświadczenie wojskowe nr 200644).
Na początku 1945 r. okazało się, że powodem jego aresztowania był dokument z Okręgu Korpusu VII z Poznania potwierdzający udział Antoniego Kotarka w Powstaniu Wielkopolskim, a znaleziony w archiwum Urzędu Gminy w Luchowie, który wcześniej był dostępny gestapo. Dokument ten zabrał p. Printz, starając się o rentę dla Antoniego Kotarka, i już rodzinie go nie zwrócił.
W okresie od lutego 1945 r. do 1947 r. był sołtysem w Luchowie, gdzie również organizował Ochotniczą Straż Pożarną, będąc przez pewien czas zastępcą prezesa. Był organizatorem Kółka Rolniczego, a w 1958 r. został wybrany na cztery lata ponownie sołtysem.
W 1966 r. przeszedł na zasłużoną emeryturę. Nadal był aktywnym członkiem Cechu Rzemiosła w Złotowie, Kółka Rolniczego w Luchowie oraz honorowym członkiem miejscowej Ochotniczej Straży Pożarnej. Należał do Związku Bojowników o Wolność i Demokrację Oddziału w Łobżenicy.
Uczestniczył w licznych uroczystościach państwowych i kościelnych.
Antoni Kotarak był dwukrotnie żonaty. Pierwszy związek małżeński zawarł w 1927 r. w Łobżenicy z Zofią Brzezińską (9.05.1905-6.05.1937), a drugi 19.02.1938 r. w Wyrzysku z Marią Kucharską (27.03.1906-27.09.1948). Był ojcem sześciorga dzieci. Z pierwszego małżeństwa miał trzy córki: Cecylię z wykształcenia krawcową (1928-2003), Jadwigę (1929-2008) i Zofię, pracownika administracji państwowej (ur. 1932). Z drugiego małżeństwa córkę Urszulę, położną, (ur.1939) oraz synów Andrzeja (1940-2009), kowala, i Antoniego, również kowala, urodzonego w 1943 r. Doczekał się dwudziestu jeden wnuków i dziesięciu prawnuków. Jego wnuk Tomasz otrzymał w 1985 r. święcenia kapłańskie.
Antoni Kotarak zmarł w Luchowie 13.03.1979 r. Był odznaczony Złotą Odznaką Honorową „Za zasługi w rozwoju województwa pilskiego”. Nie doczekał już przyznanego mu 14 marca tego roku Krzyża Kawalerskiego Orderu Odrodzenia Polski (leg. nr 358-79-27 z 14.03.1979).
Spoczywa na cmentarzu parafialnym w Łobżenicy. W grobie tym pochowano również jego żony Zofię i Marię.

Opracował Wojciech Kicman, Piła maj 2012.

autor publikacji : Wojciech Kicman

bibliografia : Zofia Latanowicz, Powstaniec Wielkopolski. Dzieje jednego życia wpisane w historię, Łobżenica 2002, wydawnictwo rodzinne; Sto dziesięć lat kowalstwa w Luchowie - saga rodu Kotaraków, „Panorama Łobżenicka” nr 6(35)95; dokumenty córki Zofii Latanowicz i jej wspomnienia spisane 23.02.2012 r. 

powrót do poprzedniej strony | do góry