Powstańcze biografie

Buławski Mieczysław

Buławski Mieczysław (1885-1949), s. Wiktora, burmistrza Wągrowca, i Michaliny z domu Kryszewskiej. Ur. 19.09.1885 r. w Gnieźnie. Po przeniesieniu się rodziny do Wągrowca, gdzie ojciec objął stanowisko burmistrza, uczęszczał do miejscowego gimnazjum. Maturę zdał 2.03.1905 r. Studia seminaryjne odbył w latach 1905-1909 w seminarium duchownym w Gnieźnie i Poznaniu. Święcenia kapłańskie otrzymał 14.02.1909 r. w bazylice prymasowskiej w Gnieźnie. Na pierwszym wikariacie był w Łabiszynie (1909-1912 ), gdzie pracował u boku znanego pisarza i społecznika ks. proboszcza Teofila Kłosa.
1.11.1912 r. jako administrator parafii trafił na placówkę w Jaksicach koło Inowrocławia. Tu zajmował się oprócz posługi sakramentalnej, kierowaniem i działalnością w Stowarzyszeniu Matek Chrześcijańskich i Stowarzyszeniu Żywego Różańca. Na probostwo do Rynarzewa ks. Buławski otrzymał dekret 1.07.1914 r. Rynarzewo było wówczas miasteczkiem bardzo zniemczonym, w którym spotykały Polaków szykany za posługiwanie się językiem ojczystym. Starał się więc o szerzenie znajomości języka ojczystego poprzez nauczanie religii, a także organizowanie i prowadzenie bractw i stowarzyszeń kościelnych i społecznych. Organizował zbiórki pieniędzy na bezdomnych, które przekazywał do redakcji „Dziennika Bydgoskiego”, kierowanego przez Jana Teskę. Do nowo wybudowanej świątyni parafialnej w roku 1915 zamówił organy, których wykonania i montażu podjęła się firma Wacława Calińskiego z Poznania. Z czasem doposażył cały kościół. 2.02.1917 r. otrzymał kanoniczną instytucję na beneficjum parafii rynarzewskiej (stał się pełnoprawnym proboszczem tej parafii). 24.11.1918 r. był organizatorem wiecu „rewolucyjnego” w Szubinie, któremu przewodniczył ks. radca Sołtysiński. Ponieważ Rynarzewo leżało pomiędzy Bydgoszczą a Szubinem, a większa część jego mieszkańców była w tym okresie narodowości niemieckiej, za namową ks. Buławskiego w miasteczku powołano Straż Ludową. Na czele tej formacji stanął emerytowany mjr Zygmunt Ligarzewski.
W chwili wybuchu Powstania Wielkopolskiego Rynarzewo liczyło zaledwie 700 mieszkańców, ale wskutek położenia geograficznego odegrało w powstaniu znaczącą rolę. Od 7.01.1919 r. ks. Buławski i ówczesny organista Kazimierz Tomaszewski byli zakładnikami Grenzschutzu. Przetrzymywani w domu Niemca Loelkego, filaru miejscowej ludności pochodzenia niemieckiego, mieli zostać rozstrzelani na wypadek udziału Polaków w powstańczym zrywie. 12.01.1919 r. oddziały niemieckie dowodzone przez oberleutnanta (porucznika) Freihera von Grolla na wniosek pruskich władz Bydgoszczy aresztowały wszystkich mężczyzn w miasteczku i wywiozły ich do Altdamm (Szczecin-Dąbie). W miasteczku pozostał tylko ks. Buławski, któremu jako osobie duchownej udało się uniknąć internowania. Mógł wtedy pocieszać matki i dzieci wywiezionych rynarzewiaków. Wkrótce też księdzu powierzono obowiązki komisarycznego burmistrza miasteczka. Po 148 latach niemieckiego panowania po raz kolejny w historii Rynarzewa na fotelu burmistrzowskim zasiadł Polak i katolik. Oprócz obowiązków zarządzania magistratem ks. Buławski prowadził urząd policyjny i był twórcą odbudowy polskiego szkolnictwa w Rynarzewie.
W styczniu i lutym 1919 r. stał się duchowym przywódcą powstańców walczących na północnym odcinku frontu powstańczego. Plebania parafii w Rynarzewie była komendanturą dla dowódców tego odcinka frontu powstańczego. To tam zapadały decyzje o ruchach wojsk, szykowano posiłki dla żołnierzy, odpoczywano po walkach. Swoją kapłańską posługą rynarzewski proboszcz wspierał kapelana wojskowego na tym odcinku walk, ks. majora Mateusza Zabłockiego z Gniezna. Podczas bitwy o niemiecki pociąg pancerny 18.02.1919 r. obaj kapłani byli na pierwszej linii bojowej. Ks. Buławski tak wspominał te chwile: „(...) 18 lutego o godzinie 9 wstrząsnął miasteczkiem ogromny huk, dynamit zdziałał swoje, a pancernik znalazł się w pułapce... Widząc ks. Zabłockiego i p. P. idących na linię bojową, przyłączyłem się do nich... Przyciskając się do domów lecieliśmy nisko pochyleni, czasami czołgając się na czworakach, do ostatniego rzędu domów. Kulki świstem i bzykaniem napominały nas do czujnej ostrożności. (...)”. Podczas tej bitwy poległo 29 powstańców na czele ze swoim dowódcą por. Mariuszem Wachtlem (por. biogram M. Wachtla). Redaktor Jan Marweg z „Kuriera Poznańskiego” tak opisywał postać ks. Buławskiego: „(...) posuwamy się ku kościołowi katolickiemu, silnie eksponowanemu na wylocie wioski w kierunku północno-wschodnim. Zapoznajemy się z ks. proboszczem Buławskim, który nas przestrzega, że tylko chyłkiem dotrzeć można i to pojedynczo do kościoła, bo kule gęsto i często lecą. Kościół obrali sobie bowiem Niemcy za punkt specjalny... w przerwach jeden za drugim docieramy do wnętrza pięknej barokowej świątyni i oglądamy ślady spustoszeń od pocisków armatnich i kul karabinowych, wśród ciągłych salw karabinów od strony dworca rynarzewskiego. Posterunki polskie odpowiadają (...)”.
Gdy ucichła walka na rynarzewskim froncie, ks. Buławski rozpoczął usilne starania, by uwolnić internowanych parafian. Osobiście udał się do Poznania, gdzie przed Komisariatem Naczelnej Rady Ludowej przedstawił sprawę rynarzewiaków w niemieckiej niewoli. Po uzyskaniu zapewnień KNRL o podjęciu starań o uwolnienie internowanych powrócił do Rynarzewa. Rozpoczął wówczas zbiórkę żywności i pieniędzy dla uwięzionych. Na jego apel odpowiedzieli m.in.: hrabina Skórzewska z Lubostronia, ks. proboszcz Budziak z Chomętowa, ks. proboszcz Kłos z Łabiszyna, Trzebińscy z Będzitowa. Ks. Buławski był przez cały okres niewoli rynarzewiaków w stałym kontakcie z tamtejszym proboszczem ks. Kowalskim, który informował go o położeniu internowanych. Swoją pomoc w uwolnieniu zakładników zaoferował ks. Buławskiemu Schlieter, prawnik i członek Sądu Wojennego w Bydgoszczy. To on sporządził listę wszystkich wywiezionych i pomagał proboszczowi w wypisywaniu wniosków osobowych w magistracie z prośbą o uwolnienie. Wreszcie 28.03.1919 r. internowani mężczyźni powrócili do Rynarzewa.
Na prośbę starosty szubińskiego Duszyńskiego proboszcz Buławski uruchomił polską szkołę w miasteczku. Lekcji udzielały oprócz samego proboszcza także Jadwiga Ligarzewska i Zofia Krygier. Początki nauki były ciężkie, gdyż brakowało wszystkiego. Jednakże świetną organizacją wykazał się ks. proboszcz. W niedzielę Męki Pańskiej 1919 r. na rynarzewskim rynku ks. Mieczysław Buławski odebrał od Wojska Polskiego przysięgę. Przez cały rok 1919 Rynarzewo leżało na linii demarkacyjnej, która oddzielała miasteczko od Bydgoszczy. Jednakże 19.01.1920 r. witano przechodzących przez miasteczko saperów z Poznania, którzy nazajutrz mieli znieść front i wkroczyć do Bydgoszczy.
30.07.1920 r. był uczestnikiem ekshumacji 16 powstańców pochowanych w mogile na polu bitwy. Nazajutrz ks. Buławski celebrował uroczyste nabożeństwo żałobne w kościele parafialnym i wraz z licznymi wiernymi uczestniczącymi w tych uroczystościach poprowadził kondukt na miejscowy cmentarz. Tu powstańców pochowano we wspólnej mogile. Jeszcze w tym samym roku za zezwoleniem arcybiskupa gnieźnieńskiego ks. Buławski udał się na 4 tygodnie na Górny Śląsk, gdzie brał udział w akcji plebiscytowej. Wydarzenia z okresu Powstania Wielkopolskiego z lat 1918-1919 ks. Buławski opisał w książce pt: Miasteczko nad frontem. Wspomnienia z roku 1919, którą wydał własnym nakładem w Księgarni i Drukarni św. Wojciecha w Poznaniu w 1929 r. Nie była to jedyna publikacja, która wyszła spod jego ręki. Jako duszpasterz opracował zagadnienia moralne występujące w spowiedzi i opublikował je pt: Spowiednik poucza. Pisał też kazania do czasopisma homiletycznego „Nowa Biblioteczka Kaznodziejska”. Były to przemówienia i niedzielne kazania wygłoszone na ambonie w Rynarzewie i Kosztowie. Wydał również drukiem wszystkie swoje przemówienia, które wygłaszał podczas uroczystości kościelnych, państwowych i społecznych na placówkach, którymi zarządzał, pod wspólnym tytułem: Przemówienia okolicznościowe. W latach 1920-1930 był inicjatorem powołania wielu organizacji i towarzystw. 4.12.1921 r. powstało Towarzystwo Przemysłowe, któremu w roku 1925 ufundowano sztandar. Następnie powołano do istnienia Towarzystwo Śpiewu „Echo". 2.03.1924 r. został przewodniczącym Ligi Katolickiej, która połączyła się w swojej działalności z miejscowym Towarzystwem Misyjnym. W lipcu 1927 r. założył w miasteczku Koło Rolnicze, w skład którego weszły gminy: Rynarzewo, Władysławowo, Annowo i Pszczółczyn. Był patronem Towarzystwa Powstańców i Wojaków. To dzięki działalności tego towarzystwa z jego prezesem Kazimierzem Tomaszewskim na czele 4.07.1926 r. odsłonięto i poświęcono pomnik powstańców poległych pod Rynarzewem w roku 1919. Ks. Buławski 1.10.1930 r. został przeniesiony na probostwo do Kosztowa koło Wyrzyska. Tamtejszą parafię św. Anny prowadził do wybuchu II wojny światowej. W listopadzie 1939 r. został aresztowany i wraz z grupą polskich księży osadzony w Górce Klasztornej koło Łobżenicy. Jako jedyny uniknął wówczas masakry, którą urządzili Niemcy dla wszystkich zakładników. Pobyt w obozie opłacił chorobą serca. Po wojnie nadal pracował w Kosztowie. Po ostatnim, czwartym, ataku serca, który pociągnął za sobą bezwład kończyn, zdany był na opiekę ze strony najbliższego otoczenia. Zmarł 18.01.1949 r. o godzinie 6.00 w Kosztowie na plebanii. Pełnił w tym czasie funkcję asesora I dekanatu. Pozostawił po sobie m.in. rękopisy sztuk teatralnych Mesjasz i Dziewczęta w życiu (napisane dla Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej). Pogrzeb odbył się 22.01.1949 r. w Kosztowie. Po uroczystym nabożeństwie żałobnym ciało ks. Mieczysława Buławskiego złożono na cmentarzu parafialnym obok matki księdza, Michaliny. Za zasługi dla ojczyzny odznaczony był m.in. Medalem Niepodległości.

autor publikacji : Piotr S. Adamczewski

bibliografia : Archiwum Archidiecezji Gnieźnieńskiej. Akta osobowe kapłanów diecezji gnieźnieńskiej. Teczka osobowa ks. M. Buławskiego, sygn. AKM/59; Archiwum Państwowe w Bydgoszczy. Akta miasta Rynarzewo 1920-1939; F. Kącki, Udział duchowieństwa katolickiego w powstaniu wielkopolskim, „Novum”, nr 12, 1971; Kościelny Dziennik Urzędowy nr 24, 1909; „Kurier Poznański", nr 29, 1919 r. Jan Marweg, Nad Noteć – do Rynarzewa; M. Buławski Miasteczko nad frontem. Wspomnienia z roku 1919, Poznań 1929; Miesięcznik Kościelny „Unitas”, nr 45, 1930; P. Adamczewski, Historia modlitwą i pracą ludzi pisana. Dzieje parafii i kościoła pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Rynarzewie w latach 1299-2003, Żnin 2003.

linki :
www.wtg-gniazdo.org/ksieza/main.php?akcja=opis&id=382

powrót do poprzedniej strony | do góry