Powstańcze biografie

Cyms Paweł

Cyms Paweł (1894-1949), ur. 2.03.1894 r. w Pawłowie koło Gniezna. Pochodził z rodziny nauczycielskiej, jego ojcem był Leon, a matką – Paulina z Komorowskich. Był uczniem gimnazjum w Gnieźnie, gdzie w 1914 r. zdał maturę. Następnie uczęszczał do seminarium duchownego w Poznaniu. Jego edukację przerwała niemiecka służba wojskowa, którą rozpoczął w 1915 r. – został powołany w wyniku zapotrzebowania spowodowanego I wojną światową. Jako żołnierz niemiecki brał udział w walkach na froncie wschodnim i zachodnim. W tym czasie dosłużył się stopnia podporucznika, kończąc w 1917 r. szkołę oficerską w Blederitz (niedaleko Magdeburga).
Po powrocie do Wielkopolski, po zakończeniu wojny, wszedł w skład Polskiej Organizacji Wojskowej zaboru pruskiego, a konkretnie jej oddziału działającego w Gnieźnie. Gdy wybuchło Powstanie Wielkopolskie, był jednym z dowodzących wyzwalaniem tego miasta. Potem oddziały pod jego komendą zajęły Trzemeszno, Mogilno, Strzelno oraz Kruszwicę. Następnie brał udział w zdobywaniu Inowrocławia, będąc dowódcą tej akcji. Wbrew zakazowi kontynuowania walki, wydanemu przez NRL, podjął zwycięski szturm na Inowrocław. Paweł Cyms był głównym autorem działań powstańczych, dzięki którym zdobyto tereny zachodnich Kujaw.
Dzięki jego staraniom w Inowrocławiu powstały 2 bataliony piechoty, które później przekształciły się w 1. i 2. pułk grenadierów kujawskich. Został utworzony także batalion zapasowy i pluton artylerii. W 1920 r., służąc w 57. Pułku Piechoty w Poznaniu, został awansowany na stopień kapitana. Rok później został przeniesiony na Śląsk, gdzie objął stanowisko komendanta wojskowego powiatu zabrzańskiego. Brał udział w III powstaniu śląskim, jako jeden z dowódców oddziałów powstańczych. Jego żołnierze zdobyli m.in. Bierawę.
Po zakończeniu działań wojennych rozpoczął studia prawno-ekonomiczne. Jednak w 1923 r. je przerwał. W 1923 r. podjął pracę w gdańskiej firmie spedycyjnej. Później otrzymał posadę w gdańskiej filii Banku Handlowego w Warszawie. Do 1926 r. był także zarządcą gospodarstwa rolnego w Modliborzycach (niedaleko Inowrocławia). Następnie przez rok mieszkał u swojego brata Leona, na probostwie w Gryżynie, w powiecie kościańskim.
W 1928 r. wrócił do służby wojskowej i przydzielony został do 59. Pułku Piechoty Wielkopolskiej w Inowrocławiu. W latach 1932-34 zorganizował w 59. PP dywizyjne kursy podchorążych rezerwy i był ich pierwszym dowódcą. Następnie w 1934 r. rozpoczął pracę w Oddziale II Sztabu Głównego w Warszawie. W 1931 r. ożenił się z Marią Krawczak (z tego małżeństwa miał 2 dzieci: Barbarę i Janusza). Z uwagi na zły stan zdrowia przeszedł w stan spoczynku i przed wybuchem wojny zamieszkał w Bystrej (niedaleko Bielska-Białej).
Po wybuchu II wojny światowej został ponownie powołany do wojska. Został oficerem operacyjnym 80. pułku piechoty. W czasie kampanii wrześniowej był I adiutantem 179. Pułku Piechoty (Rezerwowego) 50. DP. Po bitwie pod Kockiem (ostatnia bitwa kampanii wrześniowej) dostał się do niemieckiej niewoli i trafił do obozu w Radomiu. Wkrótce został z niego zwolniony, lecz w 1940 r. został ponownie aresztowany. Tym razem trzymano go w więzieniu w Bielsku-Białej. Tam spędził 4 miesiące. Po wypuszczeniu na wolność mieszkał w Krośnie, a potem w Kalwarii Zebrzydowskiej (od maja 1941 r.), tam pracował. Po wojnie przeprowadził się do rodzinnego miasta Gniezna. Trzy lata później przeniósł się na Ziemie Odzyskane, do Szczecina, gdzie zatrudniony został w Spedycji Morskiej „Polska Bandera”. Następnie znów trafił do Bystrej. Tam 19.11.1949 r. zmarł. Został pochowany na tamtejszym cmentarzu Parafii Najdroższej Krwi Pana Jezusa.
W Powstaniu Wielkopolskim brali udział także jego 2 bracia: Adolf (1897-1919), który poległ 19 czerwca w czasie walk pod Rynarzewem, i Leon, ksiądz (1885-1931), kapelan 2. kompanii grodziskiej.
Był odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (1921), Krzyżem Walecznych (czterokrotnie), Krzyżem Niepodległości z Mieczami, Złotym Krzyżem Zasługi, Śląskim Krzyżem Powstańczym, Honorowym Znakiem Pamiątkowym 59. Pułku Piechoty.

autor publikacji : Rafał Cyms

powrót do poprzedniej strony | do góry