Powstańcze biografie

Wylegała Teodor

Wylegała Teodor (1900-1939), ur. 21.05.1900 r. w Kruszewie. Syn Jana i Julianny z domu Filoda. Miał 2 starszych braci Franciszka (19.12.1893-28.01.1974) i Ludwika (13.08.1897-ok.1935). Szkołę powszechną ukończył w Kruszewie. Po uzyskaniu pełnoletności 1.06.1918 r. został zmobilizowany do armii pruskiej i walczył na froncie zachodnim aż do grudnia 1918 r. Po powrocie z frontu przebywał u rodziców w Kruszewie. 5.01.1919 r. na apel radcy Grupińskiego udał się do Czarnkowa. Tam dowiedział się o formowaniu wojsk powstańczych. Natychmiast wstąpił w szeregi 1. kompanii czarnkowskiej i uczestniczył w oswobodzeniu Czarnkowa. 8 stycznia oddział powstańczy pod dowództwem kpt. Zdzisława Orłowskiego (1892-1982) wymaszerował pod Chodzież. Teodor Wylegała pozostał w Czarnkowie wraz ze swoim bratem Franciszkiem. Tę sytuację wykorzystały oddziały Grenzschutzu i zaatakowały Czarnków. Pod silnym naporem powstańcy, a wśród nich obaj bracia Wylegałowie, cofali się do centrum miasta. Po nadejściu posiłków z sąsiednich wiosek wyparli nieprzyjaciela, zdobywając broń i amunicję. 13 lutego Teodor Wylegała brał udział w walkach pod Romanowem i Walkowicami, gdzie również zdobyto dużo broni i amunicji.
Po zaprzestaniu walk na tym obszarze w szeregach 9. kompanii 9. Płk. Strzel. Wlkp. (67. Pułk Piechoty) uczestniczył w walkach pod Chodzieżą, Szubinem, Rawiczem oraz na froncie litewsko-białoruskim. W trakcie tej służby ukończył szkołę podoficerską.
W 1920 r. został zwolniony z wojska i powrócił do Kruszewa jako inwalida z 33% utratą zdrowia. Tu prowadził gospodarstwo rolne po ojcu.
Jego działalność powstańczą potwierdzili sierżant Winiecki z kompanii czarnkowskiej i kpt. Komitek, dowódca 9. kompanii, a wniosek o Medal Niepodległości opiniował kpt. Zdzisław Orłowski.
W Kruszewie Teodor Wylegała był prezesem Związku Powstańców Wielkopolskich Koło w Kruszewie oraz członkiem m.in. Polskiego Czerwonego Krzyża i Ligi Morskiej i Kolonialnej. Po roku 1935 prowadził gospodarstwo rolne w Prosnie k. Budzynia, gdzie przez szereg lat był wójtem.
25.10.1924 r. zawarł w Kruszewie związek małżeński z Gertrudą Taszarek. Był ojcem 5 dzieci: Lillii (ur. 2.08.1925), syna Władysława (ur. 1926) i Konrada (ur. 1933). Dwoje dzieci (córki Róża i Wanda) zmarło w wieku niemowlęcym.
Za działalność niepodległościową został odznaczony Medalem Niepodległości i Odznaką Pamiątkową Wojsk Wielkopolskich nr 809.
Po wybuchu II wojny światowej został zamordowany przez hitlerowców 13.09.1939 r. w okolicach Chodzieży razem z innym powstańcem Franciszkiem Nitką. Zostali wspólnie pochowani na cmentarzu komunalnym w Chodzieży. Nagrobek zachował się do czasów współczesnych. Żona Gertruda należała do ZBoWiD.
Teodor Wylegała klęczy pierwszy z lewej przy ckm. Ludwik Wylegała stoi 3 od lewej obok (czwarty od lewej) Franciszek Wylegała, styczeń-luty 1919 r.

autor publikacji : Wojciech Kicman

bibliografia : Na podstawie informacji uzyskanych od Marleny Krzemińskiej i dokumentów z CAW.

powrót do poprzedniej strony | do góry