Powstańcze biografie

Schoen Antoni

Schoen Antoni (1892-1978), ppor., ur. 26.05.1892 r. w Cerekwicy k. Żnina. Syn Jana Wilhelma (30.06.1842-30.08.1930) i Teresy z domu Rybak (6.10.1850-10.04.1938). Ojciec, urodzony w Bruszczewie k. Śmigla, pracował jako owczarz w Cerekwicy. Matka urodziła się w Kcyni i zajmowała się gospodarstwem domowym.
Antoni Schoen po ukończeniu szkoły powszechnej w Cerekwicy (po 1910 r.) wyemigrował do Prus w poszukiwaniu pracy. Pracował w hucie na terenie Westfalii i 15.10.1912 r. został powołany do służby w wojsku pruskim. W okresie od 15.10.1912 r. do 1.09.1914 r. służył w 5. Pułku Grenadierów, a następnie kolejno w służbach wartowniczych: w sztabie 5. Pułku Piechoty (2.09.1914-16.05.1916), w Generalnym Korpusie nr V (17.05-23.09.1916), w sztabie 9. Dywizji Piechoty (24.09.1916-24.04.1917), w sztabie 5. Dywizji Piechoty (25.04-31.05.1917) i w służbie kwatermistrzowskiej (1.06.1917-20.12.1918). Awansował do stopnia podoficerskiego i został 1.01.1917 r. odznaczony pruskim Krzyżem Żelaznym II kl.
20.12.1918 r. uzyskał przepustkę i przyjechał do rodzinnej Cerekwicy z zamiarem pozostania już w Polsce.
1.01.1919 r. wstąpił ochotniczo do oddziału powstańczego. Służył do 15.01.1919 r. w kompanii żnińskiej m.in. w zwiadzie konnym na froncie północnym, głównie w rejonie Łabiszyna. W okresie 16.01-6.05.1919 r. służył w żandarmerii polowej wojsk powstańczych.
Po zaprzestaniu walk powstańczych 7.05.1919 r. został żołnierzem Wojsk Wielkopolskich (z zaliczeniem służby od 1.01.1919 r.) i nieprzerwanie do 12.02.1921 r. służył w 9. Pułku Strzelców Wielkopolskich, przemianowanym 9.02.1920 r. na 67. Pułk Piechoty Wielkopolskiej.
W ramach tego pułku przebył szlak bojowy na froncie litewsko-białoruskim i w walkach pod Nasielskiem, uczestnicząc w wojnie polsko-bolszewickiej. Od września 1920 r. pełnił służbę na linii demarkacyjnej polsko-litewskiej w rejonie Suwałk.
W Wojsku Polskim awansował do stopnia sierżanta. Z dniem 28.08.1923 r. został przeniesiony do rezerwy.
Po zakończeniu działań wojennych 20.09.1921 r. rozpoczął służbę w Straży Celnej. Służbę rozpoczynał na strażnicy w Nowym Wiecu koło Skarszewa, niedaleko Starogardu Gdańskiego, skąd 1.08.1922 r. został przeniesiony do Urzędu Celnego w Miasteczku Krajeńskim. Stałym pracownikiem Straży Granicznej został 1.01.1924 r. Przez wiele lat pracował na posterunku w Jeziorkach k. Piły w stopniu przodownika, będąc komendantem tej placówki. Wykonując sumiennie swoje obowiązki, dał się we znaki niemieckim przemytnikom.
Mieszkał z rodziną w Miasteczku Krajeńskim (1922-1924), Brzostowie (1924-1932) i Jeziorkach (1932-1939). W sierpniu 1939 r. cała rodzina została ewakuowana do Warszawy.
Po wybuchu II wojny światowej zgodnie z otrzymanymi rozkazami dotarł 9 września do Warszawy, a następnie kierował się do Lwowa. 25 września dostał się do niewoli niemieckiej. W 2 dni później został przewieziony do Tarnowa, a po kilku tygodniach zwolniony z obozu. Do Grabówna, gdzie mieszkała jego rodzina, wrócił 21.10.1939 r. Został natychmiast aresztowany przez gestapo i zesłany do obozów w Oranienburgu, a 6.09.1940 r. do Dachau, gdzie został więźniem nr 18461. W tym obozie gestapowiec butem wybił mu prawe oko. Po usilnych zabiegach rodziny został jako inwalida zwolniony z Dachau w marcu 1941 r. i wrócił do Grabówna. Do końca wojny pracował tu jako woźnica u nadleśniczego.
W styczniu 1945 r. rosyjski żołnierz chciał go zastrzelić po znalezieniu przechowywanego munduru Straży Granicznej. Z uwagi na niemiecko brzmiące nazwisko był w pierwszych miesiącach 1945 r. prześladowany przez Urząd Bezpieczeństwa m.in. przetrzymywano go w piwnicach budynku, w którym obecnie znajduje się Szkoła Policji w Pile. W tym czasie byli tam również przetrzymywani Niemcy.
15.08.1945 r. otrzymał przydział dziesięciohektarowego gospodarstwa w Żeleźnicy k. Krajenki i mieszkał tam z rodziną do 1952 r. W 1952 r. przeprowadził się z rodziną do Piły (zamieszkał na ul. Wawelskiej 1) i pracował jako poborca podatkowy.
30.07.1957 r. został członkiem Koła Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w Pile (leg. nr 27027).
Uchwałą Rady Państwa z dnia 11.11.1972 r. za udział w Powstaniu Wielkopolskim został awansowany do stopnia podporucznika Wojska Polskiego.
Związek małżeński z Gertrudą z domu Zimną (17.03.1902-1986) zamieszkałą w Skarszewie k. Starogardu Gdańskiego zawarł w 1922 r. Był ojcem 5 dzieci. Czworo dzieci urodziło się w Brzostowie: córki Zyta (26.07.1924-29.04.2003, zmarła i została pochowana w Pile) i Łucja (ur. 23.01.1926) oraz synowie: Czesław (13.05.1928) z zawodu mechanik samochodowy i Zenon (ur. 30.12.1931), również mechanik samochodowy. Najmłodszy syn Aleksander (ur. 20.04.1940) z zawodu nauczyciel wychowania fizycznego urodził się w Grabównie. Antoni Schoen doczekał się 10 wnuków.
Antoni Schoen za zasługi wojenne i wzorową pracę został odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski leg. nr Ł-55551 z 18.12.1968 r., Wielkopolskim Krzyżem Powstańczymi leg. nr C-6288 z 15.03.1958 r., Brązowym Krzyżem Zasługi dok. nadania nr 4655/a z 10.11.1930 r., Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918-1921, medalem „Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości”, medalem „Zwycięstwa i Wolności 1945” leg. nr 365-71-169 z 16.02.1972 r., Odznaką Grunwaldzką leg. nr 33406 z 9.05.1969 r.
Zmarł w Pile 11.01.1978 r. i został pochowany na miejscowym cmentarzu komunalnym, kwat. 8/C-17-15,16. W 1984 r. pochowano w tym grobie jego żonę Gertrudę.

autor publikacji : Wojciech Kicman

bibliografia : Na podstawie dokumentów rodzinnych udostępnionych w lutym 2009 r. przez syna Aleksandra zamieszkałego w Pile.

powrót do poprzedniej strony | do góry