Powstańcze biografie

Michałek Józef

Michałek Józef (1891-1984), ppor., ur. 5.07.1891 r. w Pęckowie k. Krzyża Wlkp. Syn Józefa i Katarzyny Rychlik. Ojciec był robotnikiem. Katolicką Szkołę Ludową ukończył w Pęckowie i już w 15. roku życia udał się za pracą do Prus. Pracował tam na różnych stanowiskach do 22. roku życia. 15.10.1913 r. został powołany do odbycia służby wojskowej w wojsku pruskim. Służył m.in. w Stralsundzie. Po wybuchu I wojny światowej walczył na froncie zachodnim, gdzie został porażony gazem bojowym. W 1915 r. służył w 8. kompanii II batalionu 140. Regimentu Piechoty na froncie wschodnim. Tu wykazał wyjątkowe męstwo w walce z piechotą rosyjską, uniemożliwiając oskrzydlenie swego oddziału, za co został odznaczony Krzyżem Żelaznym II kl. nadanym mu 12.09.1915 r. Na froncie przebywał łącznie 42 miesiące. Awansował do stopnia kaprala.
Po zakończeniu działań wojennych 18.11.1918 r. wrócił do Pęckowa. Na wiadomość o trwających przygotowaniach do wybuchu powstania zajął się przygotowywaniem miejscowej młodzieży do działań powstańczych. W Pęckowie na sali Władysława Karczewskiego zbierał wieczorami oddział 38 ochotników i uczył ich polskich komend wojskowych oraz zasad sztuki wojennej. Do nauki o broni dysponował tylko 2 karabinami. W pierwszych dniach stycznia 1919 r. wraz z kolegą w mundurach niemieckich przyjechał do Piły, pod pozorem załatwienia spraw związanych z wypłatą żołdu. Właściwym celem wyjazdu było ustalenie wielkości stacjonującego w Pile garnizonu. Przy wejściu na dworzec kolejowy rozmawiali po polsku, co wzbudziło podejrzenie niemieckich cywilów  - „to są szpiedzy”. Dzięki doskonałej znajomości j. niemieckiego uniknęli zatrzymania i transportem wojskowym dotarli do Krzyża. Tu na stacji zostali ostrzeżeni przez Polaka w kolejarskim mundurze, że już są poszukiwani i muszą szybko uciekać. Mimo pościgu i strzelaniny szczęśliwie dotarli do Pęckowa. 7.01.1919 r. Józef Michałek zorganizował wypad na stację kolejową w Drawskim Młynie, a przy okazji na oddział Grenzschutzu, który przybył koleją z Krzyża. Następnego dnia zorganizował podobny wypad na stację kolejową w Miałach. 9.01.1919 r. oddział Grenzschutzu najechał Pęckowo, szukając powstańców i broni. Kolejny raz, będąc w mundurze i posługując się doskonałą niemczyzną, J. Michałek nie wzbudził podejrzeń dowódców tego oddziału, a wręcz przeciwnie, w rozmowie z nimi dowiedział się o zamiarze internowania przez Grenzschutz młodzieży z Pęckowa. Chcąc tego uniknąć, nocą z 10/11.01.1919 r. przeprowadził cały oddział w liczbie 200 osób do Wronek. Tu nastąpiło uzbrojenie oddziału i jego podział na 2 grupy. Jedna grupa została skierowana na odcinek obrony Noteci od Czarnkowa do Ujścia, a druga w okolice Międzychodu - Wolsztyna i Babimostu. Józef Michałek znalazł się w drugiej grupie, dowodząc luźnymi oddziałami powstańczymi. Formalnie został przyjęty do Wojsk Wielkopolskich 11.01.1919 r. Jego oddział 6.03.1919 r. został włączony do 7. Płk. Strzel. Wlkp. (61. Płk. Piech. Wlkp.), gdzie został dowódcą 2. plutonu w 2. kompanii tegoż pułku. Dozorował odcinek Gralewo - Małe Mnichy oraz odcinek Stary Załom nad Wartą. Następnie został przerzucony na odcinek północny frontu. Tu dozorował ze swoim plutonem odcinek Noteci na południowy wschód od Wyrzyska: Kowalewo - Weronka - Paulina. Kolejno awansował na stopień plutonowego w maju 1919 r. i sierżanta liniowego w grudniu 1919 r.
W styczniu 1920 r. razem ze swoją kompanią uczestniczył w zajmowaniu Chodzieży oraz patrolowaniu odcinka Śmiłowo - Jeziorki - Brodna - Zelgniewo. Na początku marca 1920 r. został z pułkiem przerzucony na odcinek Brody - Krasne - Złoczów, a następnie brał udział w wyprawie kijowskiej, docierając do samego Kijowa.
Po zakończeniu działań wojennych został zwolniony ze służby wojskowej i zgłosił się do służby celnej. Po odbyciu kursu Straży Celnej 8.05.1921 r. objął służbę w Ujściu. Tu mieszkał (w budynku Nowy Rynek 72) wraz z rodziną od 8.05.1921 r. do listopada 1926 r. Następnie pełnił służbę w Kaczorach i Dorotowie (pow. Sępólno Krajeńskie). W 1927 r. zamieszkał w Morzewie koło Kaczor.
1.08.1930 r. z powodu nabytej choroby i trwałej niezdolności do jakiejkolwiek służby państwowej został przeniesiony w stan spoczynku. Utrzymywał rodzinę z przyznanej renty.
W maju 1940 r. został okrutnie pobity przez hitlerowców, a jego mieszkanie w Morzewie zostało splądrowane. Skutki tego pobicia odczuwał do końca życia. W maju 1942 r. został z rodziną wysiedlony do Grabówka k. Chodzieży. Do Morzewa wrócił w kwietniu 1945 r., a w maju 1954 r. przeprowadził się z rodziną do Piły. Zamieszkał w domu przy ul. Lelewela, gdzie obecnie mieszka jego syn Henryk z żoną.
W okresie międzywojennym należał do Koła Związku Powstańców Wielkopolskich w Kaczorach. Jego udział w Powstaniu Wielkopolskim został potwierdzony dyplomem Związku Weteranów Powstań Narodowych nr 3217, w którym czytamy: „Zarząd Główny Związku Weteranów Powstań Narodowych RP 1914-1919 stwierdza że Józef Michałek syn Józefa ur. 5 lipca 1891 r. w Pęckowie został na podstawie orzeczenia Komisji Weryfikacyjnej uznany jako weteran z Powstania Wielkopolskiego i wciągnięty do kartoteki Archiwum Towarzystwa dla badań nad historią Powstania Wielkopolskiego pod nr 10 633”.
Po 1945 r. założył w Chodzieży Związek Emerytów Rencistów Pracy i był przez wiele lat jego przewodniczącym.
Zarząd Główny Związku Powstańców Wielkopolskich 1918-1919 zweryfikował jego przynależność do Powstania pod nr 138 w dniu 27.12.1948 r.
16.06.1959 r. wstąpił do ZBoWiD w Pile, do tej organizacji należał do końca życia.
Uchwałą Rady Państwa z dnia 26.04.1972 r. za udział w Powstaniu Wielkopolskim został mianowany podporucznikiem Wojska Polskiego.
5.09.1920 r. zawarł związek małżeński z Heleną Młynarek (zmarłą 5.02.1933). Ojciec córki Felicji (8.08.1922-14.11.2007) oraz synów: Alojzego (10.06.1924-15.07.1990), Józefa (21.02.1927-30.09.2003) i Henryka (ur. 30.01.1930). Trójka dzieci zmarła i została pochowana w Pile. Doczekał się 6 wnuczek i 3 wnuków.
Józef Michałek za działalność patriotyczną i społeczną został odznaczony i wyróżniony: Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (leg. nr Ł-55880 z 18.12.1968); Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym (leg. nr G-9731 z 26.07.1962); Odznaką Pamiątkową Wojsk Wielkopolskich – patent nr 23371 z 31.03.1926, leg. nr 1925; Brązowym Krzyżem Zasługi w dniu 1.10.1938 r.; Odznaką Weterana Powstań Narodowych; Odznaką 10-lecia Polskiej Służby Państwowej; odznaką „Powstańcowi Broni Wdzięczna Wielkopolska 1918 /1919” nr 7727; Medalem Pamiątkowym 900-lecia Koronacji Bolesława Chrobrego; odznaką honorową „Za Zasługi w Rozwoju Piły”; złotą odznaką honorową „Za Szczególne Zasługi dla Polskiego Związku Emerytów, Rencistów i Inwalidów” leg. nr 2756 z 16.12.1975; dyplomem honorowym „Za udział w Powstaniu Wielkopolskim” w dn. 27.12.1948; dyplomem uznania z okazji 50. rocznicy wybuchu powstania w dn. 27.12.1968.
Zmarł w Pile 10.08.1984 r. i został pochowany na cmentarzu komunalnym, kwat. 8/D-17-11.

autor publikacji : Wojciech Kicman

bibliografia : Na podstawie własnoręcznie napisanego życiorysu oraz dokumentów rodzinnych udostępnionych w styczniu 2009 r. przez syna Henryka. 

powrót do poprzedniej strony | do góry