Powstańcze biografie

Balcerzak Stanisław

Balcerzak Stanisław (1874-1933), s. Wojciecha i Agnieszki z domu Goc. Ur. 2.03.1874 r. w Radlawie (dziś Radłowo) koło Inowrocławia. Z końcem XIX w. wraz z poślubioną żoną Anną z Maciejewskich przeprowadził się do Nakła nad Notecią. W 1908 r. zakupił dom przy obecnym pl. M. Konopnickiej 4 i rozpoczął działalność gospodarczą, prowadząc własną piekarnię. Był dwukrotnie żonaty. Z obu małżeństw miał 17 dzieci. Jako polski patriota zaangażował się w działalność patriotyczną. Z czasem został prezesem nakielskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, powstałego jeszcze w 1896 r. W 1914 r., z chwilą wybuchu I wojny światowej, został powołany do armii niemieckiej, w której walczył przez 3 lata. Kilkakrotnie ranny, schorowany, powrócił z frontu w 1917 r. Ze względu na astmę nie mógł już osobiście prowadzić piekarni, toteż zajął się rolnictwem. W tym celu zakupił pastwiska na nadnoteckich łąkach w pobliżu szosy paterkowskiej oraz tzw. kcyńskiego mostu kolejowego. W czasie Powstania Wielkopolskiego brał czynny udział w walkach powstańczych na północ od Noteci, m.in. w bitwie o Mroczę (5/6.01.1919) i Ślesin (7/8.01). W tych pierwszych dniach powstania na Krajnie, w potyczce w podmroteckim Drążnie, stracił swojego najstarszego syna – Józefa. Po odejściu polskich sił za rzekę Noteć pozostał w domu, dbając o utrzymanie wieloosobowej rodziny. Dzięki specjalnemu zezwoleniu władz niemieckich, jako właściciel nadnoteckich łąk, mógł w miarę swobodnie poruszać się po strefie przyfrontowej. Wykorzystując tę możliwość, przeprowadzał potajemnie powstańców, polskie patrole i ludność cywilną. Często pomagała mu w tym niespełna szesnastoletnia córka Helena, pełniąca funkcję łączniczki. Po zwycięskiej bitwie ślesińskiej, a następnie po wycofaniu się powstańców na południe od Noteci Balcerzakowie z narażeniem mienia i życia przechowywali w ukryciu na terenie swojego majątku 2 furmanki broni i amunicji wraz z wozem medycznym, posiadającym pełne sanitarne wyposażenie. Pod koniec stycznia 1919 r., po ostrzeżeniu o mającej nastąpić rewizji Grenzschutzu, niemalże w ostatniej chwili udało się wozy ukryć, odtransportowując je do lasów w okolicy Osieka i Anielin, gdzie często pojawiali się powstańcy zaopatrywani przez rodzinę Bnińskich z samostrzelskiego majątku. W konspiracyjnej działalności pomagała Balcerzakom również nakielanka Florentyna Kowalska, uczestnik bitwy ślesińskiej Wojciech Winiecki, który m.in. przewoził broń, amunicję i inne wojskowe zaopatrzenia przez niemieckie posterunki, oraz niejaki Goerke, zamordowany później przez Grenzschutz za swoją konspiracyjną działalność. Stanisław Balcerzak zmarł 14.11.1933 r. Komitet Krzyża i Medalu Niepodległości w Warszawie przyznał mu w 1932 r. Medal Niepodległości, ale ze względu na konieczność uiszczenia niemałej opłaty zrezygnował z przyjęcia odznaczenia. Opłacił i odebrał natomiast Krzyż Niepodległości przyznany poległemu synowi Józefowi.

autor publikacji : Sławomir Łaniecki

bibliografia : Mrocza. Z dziejów miasta i gminy, pod red. B. Rogalskiego, Bydgoszcz 1993; Archiwum rodzinne rodziny Pruseckich, Musiałów i Balcerzaków, spokrewnionych ze Stanisławem Balcerzakiem – kopie w archiwum autora; Archiwum Muzeum Ziemi Krajeńskiej w Nakle; Materiały z archiwum autora.

powrót do poprzedniej strony | do góry