Powstańcze biografie

Jankowska Aniela

Jankowska Aniela z d. Ziółkowska (1880-1970), c. Mateusza i Konstancji z domu Walżyk. Ur. 22.09.1880 r. w Wudzynku, w dawnym powiecie bydgoskim. Uczęszczała do Wyższej Szkoły Żeńskiej w Chełmnie, następnie w Tucznie i Warszawie. Później przeniosła się wraz z rodziną do Bydgoszczy. Jej siostra Apolonia założyła sklep, w którym Aniela zajmowała się dostawą towaru i korespondencją. Obie zakładały i popierały już istniejące stowarzyszenia polskie, prowadziły w domu Apolonii nauczanie biednych dzieci, opracowywały polskie elementarze. Po wybuchu I wojny światowej wraz z siostrą, za wstawiennictwem MSZ w Berlinie i Wiedniu, zebrały i wysłały wagon odzieży dla ludności polskiej wysiedlonej z byłej Galicji do obozu pod Pragą czeską. W 1918 r. założyła wraz z innymi lokalnymi działaczkami społecznymi Opiekę Dworcową. Jej zadaniem było roztoczenie opieki nad samotnie podróżującymi dziewczętami i zapewnienie im w razie potrzeby taniego noclegu. Aniela dyżurowała na dworcu i była skarbniczką tej instytucji. Obok tego była również przewodniczącą sekcji żywnościowej Oddziału Czerwonego Krzyża. Ta funkcja ułatwiła jej objęcie w 1919 r. wspólnie z innymi ochotniczkami opieki nad 340 powstańcami, wziętymi do niewoli przez Grenzschutz i osadzonymi w Bydgoszczy w budynku przy ul. Marcinkowskiego 12. Dostarczały jeńcom żywność i tajnymi kanałami przez front wysyłały ich listy do rodzin. Przy pomocy kwatermistrza Alojzego Szymańskiego udało jej się parokrotnie wydostać z niewoli jeńców (skazanych na 8 lat twierdzy za zdradę stanu). W czasie wielkanocnym przygotowywała święconki dla jeńców. Opiekowała się uwięzionymi powstańcami nawet po ich wywiezieniu do obozu w Altdamm (Szczecin-Dąbie) i więzienia w Gollnow (Goleniów). Pomagał jej w tym miejscowy ks. Kowalik, na którego ręce skierowane było 150 paczek z pieniędzmi, żywnością i książkami z darów społeczeństwa. „Mąż mój – zeznała w 1957 r. Kazimiera Tomaszewska, wdowa po burmistrzu Rynarzewa – jako więzień polityczny w okresie strajku szkolnego, a później jako internowany powstaniec wielkopolski w 1919 r. doznał dużo opieki, a nawet jak sam zeznał dzięki opiece Ob. Jankowskiej-Ziółkowskiej uratowany został od śmierci głodowej. Ob. Jankowska działająca pod swym panieńskim nazwiskiem (Ziółkowska) znana była jako patriotka-Polka zdolna do największych poświęceń dla ukochanej Ojczyzny. W 1919 r. powstańcom wielkopolskim internowanym w Bydgoszczy bezinteresownie z narażeniem własnego życia dostarczała żywność oraz polskie książki. Brała również udział w pracy Czerwonego Krzyża i uczyła bezinteresownie biedne dzieci po polsku”. W czasie powstania werbowała na terenie Bydgoszczy ochotników, którym załatwiano niemieckie dokumenty, i ułatwiała - także skrycie, na wozach z sianem lub słomą - przejście do szeregów powstańczych. Zajmowała się także czynną agitacją polskości przed plebiscytami na Warmii i Mazurach oraz na Śląsku. W styczniu 1920 r. brała czynny udział w przygotowaniach do powitania oddziałów Wojska Polskiego w Bydgoszczy. „Ofiarna praca powyżej wymienionej naszej Rodaczki zdobyła przynależne jej miejsce w dziedzinie kultury i oświaty, a cicha, odważna i bohaterska odwaga Nazwanej ochroniła naszą Polskę od licznych nieszczęść i nieobliczalnych strat naszej Ojczyzny” – napisał o niej Leon Eichstaedt, były starszy rejestrator Inspektoratu Szkolnego. Odznaczona m.in. Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym. Zmarła 16.02.1970 r. w Bydgoszczy.

autor publikacji : Wojciech Zawadzki

bibliografia : Archiwum ZO ZKRP i BWP w Bydgoszczy. Obecnie w CAW w Warszawie; Archiwum Pomorskiego Muzeum Wojskowego w Bydgoszczy; M. Hojka, Wierni Macierzy, Bydgoszczanie w Powstaniu Wielkopolskim 1918/19, Bydgoszcz 1999, s. 22-23.

powrót do poprzedniej strony | do góry