Powstańcze biografie

Gawroński Jan

Gawroński Jan (1894-1950), s. Jana, kołodzieja, i Marianny z domu Żuławskiej. Ur. 12.11.1894 r. w Konarzewie. Tam też ukończył szkołę powszechną. Dalej uczył się w gimnazjum w Rogoźnie. Gdy wybuchła wojna, 16.11.1914 r. wcielony do wojska niemieckiego. Walczył na froncie zachodnim do listopada 1918 r. W Poznaniu wstąpił 12.11.1918 r. do 2. komp. Służby Straży i Bezpieczeństwa pod dowództwem Edmunda Krause. Brał udział w walkach powstańczych w Poznaniu, a następnie pod Babimostem i Zbąszyniem. 19.02.1919 r. został ranny. Do maja leczył się w szpitalu w Poznaniu. Jako kapral powrócił do służby w szeregach 7. Płk. Strzel. Wlkp. (61. pp.). Zakwalifikowany w listopadzie 1919 r. na kurs w Wielkopolskiej Szkole Podchorążych Piechoty, ukończył ją jako podchorąży w lipcu 1920 r. Wrócił do macierzystego 61. pp. znajdującego się w tym czasie na froncie polsko-sowieckim. Ppor. - 1.11.1920 r., wkrótce zweryfikowany jako por., ze starszeństwem z 1.06.1919 r. Wraz z pułkiem od listopada 1921 r. w Bydgoszczy. W 1924 r. awansowany na kapitana ze starszeństwem z dniem 1.07.1923 r. Szybką karierę oficerską zawdzięczał własnej pracowitości, podpartej dużymi zdolnościami dowódczymi. W 1931 r. objął dowodzenie 1. baonem swojego pułku, a rok później awansował na majora. Wkrótce potem przeszedł na podobne stanowisko do 62. pp. w Bydgoszczy. W latach 1934-1939 był kwatermistrzem pułku. W kwietniu 1939 r. organizował bydgoski Batalion Obrony Narodowej, a 26.05 objął jego dowództwo. Dowodził nim na wojnie w kampanii 1939 r. od przedmościa bydgoskiego po bitwę nad Bzurą. Dnia 17.09 pod Iłowem batalion został rozbity, a 18.09 Gawroński ciężko chory dostał się do niewoli niemieckiej. „Niemcy pozostawili leżącego w chłopskiej chacie majora, zobowiązując go oficerskim słowem honoru, aby po wyzdrowieniu zameldował się u władz policyjnych w Bydgoszczy”. Wrócił do Bydgoszczy 6.10 i następnego dnia dopełnił danego słowa. Dnia 27.10 aresztowany i odesłany do obozu w Toruniu, skąd trafił do Oflagu II B - Arnswalde. W obozie został oskarżony o zbrodnie przez byłych żołnierzy swego batalionu pochodzenia niemieckiego. Aresztowano go w marcu 1941 r. i postawiono przed Sądem Specjalnym (Sondergericht) w Bydgoszczy. Akt oskarżenia zarzucał mu wydanie rozkazu rozstrzelania dnia 5.09.1939 r. w Żółwinie pod Bydgoszczą sześciu niemieckich cywilów. Rzeczywiście ujęto tam Niemców z bronią, bez dokumentów i niepotrafiących mówić po polsku. Gawroński polecił odstawić ich do dowództwa 15. D.P., a sam udał się do dowódcy 59. pp., któremu podlegał. Nie ustalono, kto wydał rozkaz rozstrzelania dywersantów, lecz sąd nie dał wiary zeznaniom świadków. Po trzech rozprawach i spędzeniu 7 miesięcy w więzieniu w październiku 1941 r. został uniewinniony i odesłany do Oflagu VII A w Murnau. W maju 1942 r. przeniesiono go do Oflagu II D Gross-Born, w którym przebywał do wyzwolenia 5.02.1945 r. Dnia 8.05.1945 r. powołany do wojska i wyznaczony na dowódcę baonu w 51. pp. w Gdańsku. Awansowany na ppłk. 28.02.1946 r. Z powodu choroby odszedł do rezerwy 10.05.1946 r. Działacz Związku Powstańców Wielkopolskich w Bydgoszczy. Blisko rok nie mógł znaleźć pracy. W 1947 r. zatrudnił się w Bydgoskich Zakładach Ceramiki Czerwonej. Wielokrotnie wyróżniany i odznaczany, m.in.: Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Walecznych, Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918-1921, Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości oraz odznakami pamiątkowymi: Wojsk Wielkopolskich, 61. pp. i 62. pp. Schorowany zmarł 30.11.1950 r. w Bydgoszczy. Spoczywa na cmentarzu parafialnym Najświętszego Serca Pana Jezusa przy ul. Ludwikowo.

autor publikacji : Wojciech Zawadzki

bibliografia : Archiwum Państwowe w Bydgoszczy, Akta procesu mjr. J. Gawrońskiego; Relacja i fotografia ze zbiorów mgr. Jerzego Żuławskiego; Roczniki Oficerskie: 1923,1928,1932; A. Biskupski, Historia 61 Płk. Piech. Wlkp. (7 Płk. Strzel. Wlkp.), t. 1, Bydgoszcz 1925; R. Kuczma, W obronie Ojczyzny, Bydgoski Batalion Obrony Narodowej 1939, Bydgoszcz 2000.

powrót do poprzedniej strony | do góry