Powstańcze biografie

Figas Franciszek

Figas Franciszek (1895-1983), s. Jana i Elżbiety z domu Siekierki. Ur. 30.08.1895 r. w Annowie, w ówczesnym powiecie żnińskim. Ojciec pracował nad utrzymaniem ośmioosobowej rodziny na 6 ha słabej ziemi i dodatkowo pracował w pobliskich lasach. W 1901 r. Franciszek Figas rozpoczął swoją edukację w niemieckiej szkole w Ostrówcach. Z lat dziecięcych zapamiętał m.in., iż podczas nauki w 1903 r. został pobity przez niemieckiego nauczyciela za to, że odezwał się po polsku do swojego kolegi Józefa Bykowskiego. Po zakończeniu nauki w wieku 14 lat ojciec skierował go na dalsze przyuczenie do zawodu cieśli do niemieckiego majstra Ottona Szulca w Barcinie. W 1912 r., po ukończeniu nauki, w poszukiwaniu pracy wyjechał do Westfalii, gdzie m.in. wstąpił w szeregi polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Po rocznym pobycie w Bochum zgłosił się do pracy w niemieckiej marynarce handlowej w charakterze cieśli. Przyjęto go na statek S/S „Horncap”. Pływał do Afryki, Indii, Anglii, Francji, Holandii oraz innych krajów. Wybuch I wojny światowej zastał go na statku w Szwecji, w porcie Luleå, gdzie marynarze otrzymali rozkaz natychmiastowego powrotu do Niemiec. Gdy pływał po wodach neutralnych, przez całą noc mierzył  głębokość wody, aby nie trafić na mieliznę. Wychłodzenie organizmu przypłacił chorobą i po wpłynięciu do portu w Stettin (Szczecin) został przewieziony do szpitala, gdzie stwierdzono zapalenie płuc. W styczniu 1915 r., po wyleczeniu choroby, rozpoczął kurs pielęgniarza. 1.06.1916 r. został powołany do marynarki wojennej w Kilonii. Po ośmiotygodniowym przeszkoleniu przydzielono go do 21. flotylli torpedowców myśliwskich, zwanych w skrócie S.K. - bootami. Pływał na niemieckich pościgowcach T-108 i T-146 aż do wybuchu rewolucji w marynarce wojennej Niemiec. Podczas pobytu w porcie w Kilonii w czasie zamieszek został zwolniony ze służby w marynarce i w listopadzie 1918 r. powrócił do rodzinnego domu w Annowie. Wracając, zabrał ze sobą automatyczny pistolet i zapas amunicji. 2.01.1919 r. zgłosił się w Żninie do tworzących się oddziałów powstańczych. Następnie zwołał polskich mieszkańców wiosek Annowo, Wiktorowo i Rozalinowo, którzy wyruszyli do walki wraz z mieszkańcami pobliskiego Szczepanowa. Dowódcą grupy został Ignacy Wolfram, który poprowadził ich na pierwsze zadanie bojowe do wiosek niemieckich kolonistów w Słaboszewie, Skrzekatowie i Dąbrowie. Ich zadaniem było odebranie miejscowym Niemcom broni. 7.01.1919 r. wszyscy powstańcy ponownie zgłosili się do Żnina, gdzie dostali przydział pod Szubin, który zaatakowano nazajutrz. Po przegranej bitwie o miasto wycofali się z całą kompanią w kierunku Gniezna. Figas brał udział z komp. żnińską także w trzeciej, tym razem zwycięskiej bitwie o Szubin - 11.01. Następnie służył na froncie północnym pod Paterkiem. W marcu 1919 r. wcielony do regularnego Wojska Wielkopolskiego. Później otrzymał przydział do powstającej polskiej marynarki wojennej, ale z braku wakatu zgłosił się do pracy na kolei. 1.04.1920 r. objął służbę dyżurnego ruchu na dworcu kolejowym w Damasławku. Następnie pracował na różnych stacjach kolejowych. Od 1.09.1921 r. pracował w biurze kolei w Gnieźnie, od 6.03.1922 r. jako kasjer towarowy w Mogilnie, a od 26.04.1923 r. jako kasjer towarowy w Jaksicach pod Inowrocławiem. W 1924 r. otrzymał powołanie do marynarki wojennej w Świeciu nad Wisłą, ale jego służba nie trwała zbyt długo.  1.04.1926 r. otrzymał posadę zawiadowcy stacji PKP w Margoninie w powiecie chodzieskim, a od 1.11.1936 r. objął stanowisko zawiadowcy stacji PKP w Rynarzewie. W latach 1930-1936 był aktywnym członkiem margonińskiego Bractwa Kurkowego, gdzie pełnił funkcję skarbnika.
Wybuch II wojny światowej zastał Franciszka Figasa na stanowisku zawiadowcy stacji PKP w Rynarzewie. Po kilku dniach musiał opuścić miejscowość i wozem konnym użyczonym od toromistrza Karczewskiego udał się w kierunku Warszawy. Po pozostawieniu rodziny na majątku pod Mogilnem dalej jechał sam rowerem. Po drodze w Kutnie aresztowali go hitlerowcy. W komendzie miasta zarządzanej przez okupanta został posądzony o udział w tzw. krwawej niedzieli w Bydgoszczy i zabijanie Niemców. Wyjaśnił, że nie było go w tym czasie w Bydgoszczy. Po wyjściu z aresztu ruszył do Mogilna. Szczęśliwie powrócił do rodzinnego domu w Annowie, gdzie spotkał się ze swoją rodziną. Postanowił powrócić na stację kolejową do Rynarzewa, gdzie miejscowy komendant Strasser pozwolił mu wrócić do pracy. Musiał jednak wkrótce uciekać, aby uniknął śmierci z rąk miejscowych Niemców. Schronienie znalazł u rodziny w Szamocinie. Tymczasem okupant powierzył kierownictwo stacji w Rynarzewie Niemcowi Montangowi, który zamieszkał tam wraz ze swoją żoną. Natomiast Figas znów powrócił do pracy na kolei, tym razem jako monter urządzeń nastawniczych. Pracował na stacjach kolejowych w Żninie, Barcinie, Piechcinie i Inowrocławiu. Po pewnym czasie ponownie został powołany na stanowisko zawiadowcy stacji kolejowej w Rynarzewie. Podczas okupacji zarówno Franciszek, jak i jego żona Magdalena byli wielokrotnie namawiani na podpisanie niemieckiej listy narodowościowej, czego nigdy nie uczynili. W dniach 21-22.01.1945 r. był świadkiem ofensywy radzieckiej. Wówczas uszkodzeniu uległy zabudowania dworcowe, a rodzina Figasów cudem uniknęła śmierci w bombardowanych budynkach. Po zakończeniu działań wojennych rozpoczął werbowanie ludzi do pracy na kolei. Rowerem dojeżdżał do Szubina, gdzie szkolił przyszłych pracowników kolei. Otrzymał wówczas propozycję objęcia funkcji naczelnika Oddziału Ruchowo- Handlowego PKP w Inowrocławiu, ale ze względu na naukę dzieci w bydgoskich szkołach pozostał na stanowisku zawiadowcy w Rynarzewie. Był założycielem rynarzewskiego koła ZBoWiD-u, któremu prezesował do roku 1958, kiedy przeszedł na emeryturę. Po zamianie mieszkań ze swoim następcą na stanowisku zawiadowcy stacji PKP w Rynarzewie przeniósł się do Bydgoszczy. Do 1970 r. był członkiem zarządu bydgoskiego ZBoWiD-u i pracował nad upamiętnianiem wydarzeń z lat 1918/1919, działając społecznie w środowisku byłych uczestników powstania. W 1970 r. ze względu na wiek wycofał się ze społecznej działalności, pozostając nadal członkiem bydgoskiego ZBoWiD-u. Za działalność niepodległościową i społeczną odznaczony m.in.: Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1967), Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym (1960), Medalem 10-lecia PRL (1955), Medalem Towarzystwa Powstańców i Wojaków, Medalem "Polska Swemu Obrońcy 1918-1920", Medalem X-lecia Odzyskanej Niepodległości 1918-1929 oraz Medalem Bractwa Kurkowego w Margoninie (1933). W dniu Zawarł związek małzeński w Mieścisku 26.04.1922 r. z Magdaleną z Nowaczyków (1898-1990), z którą doczekał się 7 dzieci: Marii Magdaleny (ur. 1922), Haliny Teresy (1925-2008), Reginy Józefy (1927-1929), Tadeusza (1929), Zofii Elżbiety (1931), Henryka (1935) oraz Danuty Barbary (1937). Zmarł 14.08.1983 r. w Bydgoszczy, a pochowany został na cmentarzu parafialnym św. Wincentego à Paulo przy ul. Stefana Kardynała Wyszyńskiego na Bielawkach.

autor publikacji : Henryk Figas

bibliografia : Archiwum Zarządu Oddziału ZKRP i BWP w Bydgoszczy. Wykaz powstańców wielkopolskich, Franciszek Figas, teczka nr 127, pozycja nr 5. Obecnie CAW w Warszawie; Archiwum rodzinne Henryka Figasa z Bydgoszczy (własnoręcznie spisane wspomnienia przez Franciszka Figasa w 1975 r., skrócony odpis aktu ślubu F. M. Figasów, dokumenty rodzinne i zdjęcia, legitymacje odznaczeń, itp.).

powrót do poprzedniej strony | do góry