Powstańcze biografie

Słowiński Józef

Słowiński Józef (1879-1939), powstaniec kompanii łabiszyńskiej, skarbnik Towarzystwa Powstańców i Wojaków we Władysławowie. Ur. 16.06.1879 r. we Władysławowie, w dawnym powiecie szubińskim, w rodzinie rolnika Walentego i Antoniny z Markiewiczów. Prowadził gospodarstwo rolne we Władysławowie, a następnie w niedalekim Annowie, gdzie przeniosła się rodzina Słowińskich przed wybuchem I wojny światowej. 18.09.1911 r. Józef Słowiński brał udział w pierwszym wiecu pod gołym niebem w Rynarzewie, który zorganizowali ks. wikariusz Wojciech Spychałowicz i organista Kazimierz Tomaszewski. Podczas obrad, które odbyły się na polu pana J. Krugera, przemawiali m.in. Jan Teska, redaktor naczelny „Dziennika Bydgoskiego”, i ks. radca Ludwik Sołysiński, proboszcz z Szubina. Zgromadzeni w liczbie około 600 osób wybrali wówczas swoich delegatów do Komitetu Powiatowego, jako reprezentanta wsi Władysławowo zebrani wybrali Józefa Słowińskiego. W sierpniu 1914 r. J. Słowiński został wcielony do armii pruskiej i służył w stopniu szer. w 8. batalionie 20. Płk. Art. Pieszej (Laudenburskim) w Altonie i brał udział w walkach na froncie zachodnim I wojny światowej, skąd do rodzinnego domu przesyłał karty pocztowe. Do domu powrócił pod koniec 1918 r. Na wieść o wybuchu w Poznaniu powstania przyłączył się wraz z innymi mieszkańcami Władysławowa i Annowa 1.01. 1919 r. do oddziału powstańczego utworzonego przez mieszkańców tych wiosek. Oddział ten następnie wszedł w skład kompanii łabiszyńskiej dowodzonej przez ppor. Tadeusza Fabiana. Za ojcem w szeregi powstańcze poszła również córka Klara, która jako dwunastoletnia dziewczynka przenosiła powstańcom korespondencję, żywność i odzież. Ten odcinek frontu północnego pomiędzy Rynarzewem a Łabiszynem należał do najtrudniejszych odcinków bojowych w powstaniu. Klara została ciężko ranna 28.03.1919 r. (dotychczas w jej biografiach podawano, że została ranna na polu walki, co okazuje się niezbyt dokładnym faktem z jej życiorysu - przyp. autora). Józef Słowiński tak opisywał te wydarzenia w pismach do starosty szubińskiego: „(…) dnia 28 marca br. przedpołudniem ostrzeliwała niemiecka artyleria naszą wioskę, przy tym uderzył jeden pocisk w mój dom mieszkalny i zranił moją córkę. Oznajmiłem o tym natychmiast w Łabiszynie, na rozkaz Komendantury musiałem córkę do lazaretu w Gnieźnie odstawić. Córkę moją, która leżała klika tygodni w lazarecie, byłem zmuszony odebrać do domu. Od tego czasu leży moja córka w łóżku, potrzebuje pielęgnacji i może tylko o krokwiach chodzić. Mam jeszcze starą schorowaną matkę i 6 drobnych dzieci. Ponadto pozwalam sobie bardzo uprzejmie prosić czyby za moją córką kalekę jakieś wsparcie dla mnie uwzględnione być mogło. Wreszcie by prośba moja żadnego skutku nie miała, to proszę bardzo uprzejmie o wskazanie, gdzie się mam udać. Łączę wyrazy szczerego szacunku i poważania. Józef Słowiński (…)". Klara pozostała do końca życia inwalidką, której komisja lekarska przed wojną uznała 66% kalectwa.
W okresie dwudziestolecia międzywojennego Józef Słowiński udzielał się społecznie, działając m.in. w Towarzystwie Powstańców i Wojaków we Władysławowie. Na zebraniu organizacyjnym towarzystwa 26.02.1928 r. powierzono mu funkcję skarbnika, którą pełnił do wybuchu II wojny światowej. Należał do grupy inicjatorów fundacji sztandaru dla towarzystwa. Uroczyste poświęcenie i wręczenie sztandaru miało miejsce 1.09.1929 r. we Władysławowie. Poprzedziła te wydarzenia uroczysta msza święta w kościele parafialnym w Rynarzewie, którą sprawował patron miejscowych weteranów powstania ks. proboszcz Mieczysław Buławski. Następnie przemaszerowano do Władysławowa, gdzie uroczyście wręczono towarzystwu nowy sztandar w obecności zaproszonych gości i bratnich towarzystw z terenu powiatu szubińskiego. Józef Słowiński był w dwudziestoleciu międzywojennym członkiem przymusowej, a następnie po przekształceniu w 1930 r. Ochotniczej Straży Pożarnej we Władysławowie. Należał do oddziału obsługi sikawki ręcznej, która znajdowała się w budynku pana Klucza. W 1934 r. został wybrany jako radny gromadzki do Rady Gromadzkiej we wsi Władysławowo i funkcję tę pełnił do wybuchu II wojny światowej.
Na początku września 1939 r. J. Słowiński został aresztowany wraz z grupą mieszkańców wsi Władysławowo przez szubińskie gestapo i przewieziony do Szubina, gdzie po przesłuchaniu został rozstrzelany w masowej egzekucji 38 mieszkańców powiatu szubińskiego przy budynku sądu. Większość uczestników tych dramatycznych wydarzeń znajdowała się na listach proskrypcyjnych w związku z ich udziałem w powstaniu z roku 1919. Jan Jankowski w swoim pamiętniku Swastyka nad Szubinem tak opisuje moment egzekucji: „(…) Dzień 18 września 1939 roku pozostanie na zawsze upamiętniony pierwszą masową egzekucją trzydziestu ośmiu osób na podwórzu więziennym (w tym sześć osób nie rozpoznanych). Egzekucję poprzedziły ćwiczenia gimnastyczne przeplatane biciem, prowadzone przez Thona, Schramma i Stellera, którzy w jednej ręce dzierżyli bicz, w drugiej rewolwer. Thon wyprowadził skazańców z więzienia; musieli oni sami przygotować sobie miejsce na mogiłę, wyrywając i usuwając kwiaty i chwasty, po czym Thon wydał im od sześciu do ośmiu łopat. Było ich za mało, więc wysłano Wilkosza i Bleję, wyłączonych uprzednio z tej grupy, na zbiórkę łopat po mieście. Gdy dół miał około półtora metra głębokości, rozkazano wyrzucić narzędzia pracy. Na nasypie przy mogile ustawiono karabin maszynowy, z którego oddawano salwy do stojących w grobie. Egzekucji dokonało siedmiu żołnierzy Wehrmachtu, używając prócz karabinu maszynowego również rewolwerów. Po dokonaniu mordu Wilkosz i Bleja zasypali lekko grób. Było to trudne gdyż ciała jeszcze drgały. Na rozkaz Thona wciągnięto do mogił również Andrzejewskiego, jeszcze żywego i przysypano go ziemią. (Andrzejewski z Szubina został przy kopaniu grobu uderzony przez Thona kolbą tak silnie, że upadł i nie mógł się poruszać)…".
Po aresztowaniu Józefa Słowińskiego i jego rozstrzelaniu w Szubinie Niemcy wysiedlili z rodzinnego gospodarstwa Mariannę Słowińską z dziećmi, w tym z inwalidką Klarą. Rodzina mieszkała przez długi okres w ziemiance. Po wojnie rodzina powróciła na swoje gospodarstwo we Władysławowie.
Po zakończeniu II wojny światowej ciała ofiar masowej egzekucji z 18.09.1939 r. ekshumowano z dziedzińca sądu w Szubinie, gdzie były pogrzebane, i pochowano na cmentarzach parafialnych w Szubinie i Rynarzewie.
Zawarł związek małżeński z Marianną Cholewczyńską (27.10.1875-9.03.1956) z Władysławowa, mieli dzieci: Mariana (11.05.1904-26.04.1980), Franciszka (14.07.1906-6.02.1986), Klarę (2.02.1907-22.12.1999), Antoninę (4.04.1908-5.04.1989), Wojciecha (22.04.1910-9.11.1945), Feliksa (10.11.1911-9.07.1984), Kazimierza (4.01.1918-20.04.1992).

autor publikacji : Piotr S. Adamczewski

bibliografia : Archiwum Państwowe w Bydgoszczy. Lista dusz mieszkańców Władysławowa w powiecie szubińskim, sygn. 205/82b; Starostwo Powiatowe w Szubinie 1919-1939, sygn. 16/396, 16/401; Starostwo Powiatowe w Szubinie 1919-1939. Wydział powiatowy w Szubinie, sygn. 228/1, 228/2; Archiwum rodziny Leszka i Danuty Zielińskich z Rynarzewa (kopie dokumentów, fotografie, korespondencja z I wojny światowej, zaświadczenia, itp.); „Dziennik Bydgoski”, nr 215, 19.09.1911, nr 207, 8.09.1929; „Orędownik Urzędowy Powiatu Szubińskiego”, nr 22, 17.03.1928; „Orędownik Powiatu Szubińskiego”, nr 85, 27.10.1934; J. Jankowski, Swastyka nad Szubinem, Poznań 1961, Lista zamordowanych mieszkańców powiatu szubińskiego, poz. 51 J. Słowiński, rolnik z Władysławowa, rozstrzelany 18.09.1939; „Przegląd Zachodni”, nr 1-2 z 1955. K. M. Pospieszalski, E. Serwiński. Ankieta mordów przeprowadzonych przez hitlerowców na terenie Polski w czasie okupacji w Warthegau. Jesień 1945, poz. 323 (rozstrzelani przez Wermacht za udział w powstaniu wielkopolskim 1918/1919. Zwłoki zakopano w grobie masowym, w więzieniu, później ekshumowano i pochowano na cmentarzu parafialnym w Szubinie).

powrót do poprzedniej strony | do góry