Powstańcze biografie

Tomaszewski Kazimierz

Tomaszewski Kazimierz (1881-1938), s. Hieronima (1838-1899), organisty, i Katarzyny (1843-1893) z domu Blachowskiej. Ur. 1.03.1881 r. w Rynarzewie, w dawnym powiecie szubińskim. Po zakończeniu nauki w szkole powszechnej w Rynarzewie uczył się gry na organach, by po latach objąć funkcję organisty w kościele parafialnym w Rynarzewie. 18.12.1908 r. Tomaszewski i ks. Wojciech Spychałowicz, wikariusz parafii katolickiej w Rynarzewie, byli organizatorami sławnego „niemego wiecu” (por. biogram ks. W. Spychałowicza). W 1913 r. Tomaszewski zaangażowany był w budowę nowego kościoła parafialnego i Domu Polskiego w Rynarzewie, o czym sukcesywnie donosili na łamach swojej gazety dziennikarze „Dziennika Bydgoskiego”. Postać parafialnego organisty zapisała się na trwałe na kartach historii Rynarzewa z okresu zaborów za sprawą śmiałych wystąpień. Po latach na łamach „Orędownika Powiatu Szubińskiego” Tomaszewski opisał 9 historii z jego rodzinnego miasteczka, zaistniałych na przełomie XIX i XX w. Między innymi utrwalił „walkę pruskiego żandarma z czerwonymi różami na białych bluzkach z czerwonymi paskami”. Za namową swojego organisty polskie dzieci w miasteczku i okolicy odmówiły nauki religii w języku niemieckim. Za podżeganie do strajku otrzymał karę 100 marek grzywny i 10 dni więzienia. Z pruskimi przedstawicielami władzy, a w szczególności z żandarmami z posterunku policji w Rynarzewie, Tomaszewski walczył aż do odzyskania przez Polskę niepodległości. Podczas I wojny światowej służył w armii niemieckiej, m.in. we Francji i Meklemburgii. Po powrocie do Rynarzewa wraz z ks. Mieczysławem Buławskim, proboszczem rynarzewskim, zajął się przygotowaniami do powstania. Współorganizował w miasteczku Radę Ludową, której zadaniem była odpowiedzialność za bieg wypadków lokalnych. 24.11.1918 r. na posiedzeniu Rady wybrano przedstawicieli polskiej społeczności miasteczka. Zostali nimi: Malewicz, Słowiński, Krzyżanowski i Tomaszewski. Jednocześnie Tomaszewskiemu powierzono mandat do powiatowej Rady Robotniczo-Obywatelskiej. Natomiast na posiedzeniu Rady w Szubinie został on wybrany jednym z dziesięcioosobowej grupy obywateli powiatu jako delegat na Polski Sejm Dzielnicowy w Poznaniu, który obradował w dniach 3-5.12.1918 r. Po wkroczeniu do Rynarzewa Grenzschutzu 7.01.1919 r. Tomaszewskiego pierwszego osadzono w areszcie. Wraz z ks. proboszczem Buławskim byli przetrzymywani w domu Niemca Loelkiego, filara miejscowej ludności pochodzenia niemieckiego. W razie buntu ludności pochodzenia polskiego mieli zostać rozstrzelani. Była to zemsta miejscowych Niemców za narodową działalność organisty. 12.01.1919 r. wraz z innymi mężczyznami z Rynarzewa i okolicy został internowany przez oberleutnanta (por.) Freihera von Grolla i osadzony w obozie jenieckim w Altdamm (Szczecin-Dąbie). Podczas transportu kolejowego w bydlęcych wagonach wszystkich dotkliwie pobito. W obozie podpisał pismo z własnym wyrokiem śmierci, że już nigdy nie będzie walczył przeciwko Niemcom. Po powrocie z internowania 28.03.1919 r. Tomaszewski zaangażował się w odbudowę miasteczka ze zniszczeń dokonanych podczas działań powstańczych. Pod koniec 1919 r. z rąk ks. Buławskiego odebrał klucze i pieczęć miejską. Tym samym został prawnym burmistrzem Rynarzewa. Funkcję tę pełnił do 28.05.1934 r., kiedy to na mocy rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych zmieniono ustrój Rynarzewa z miejskiego na wiejski. W 1924 r. Tomaszewski założył w Rynarzewie Towarzystwo Powstańców i Wojaków, zostając jego pierwszym prezesem. „(...) dnia 22 bm. odbyło się walne zebranie Towarzystwa Powstańców i Wojaków, które zagaił p. burmistrz Tomaszewski. Marszałkiem walnego zebrania wybrano p. Frankowskiego, referenta oświatowego (...). Przeprowadzono wybór nowego zarządu, w skład którego weszli z wyjątkiem komendanta, wszyscy dotychczasowi członkowie zarządu, a mianowicie: prezes p. Tomaszewski, wiceprezes p. Szulc, sekretarz p. Hałas St., skarbnik p. Hałas A. (...) Walne zebranie jednogłośnie mianowało prezesa Towarzystwa p. Tomaszewskiego członkiem Honorowym Towarzystwa Powstańców i Wojaków w uznaniu zasług położonych dla rozwoju Towarzystwa (...)”. Głównym celem organizacji stała się budowa pomnika poświęconego poległym w 1919 r. pod Rynarzewem. Dzięki staraniom m.in. burmistrza Tomaszewskiego pomnik stanął na rynarzewskim cmentarzu, a uroczystości odsłonięcia dokonano 4.07.1926 r. „(...) pomnik odsłonił miejscowy pan burmistrz Tomaszewski, a aktu poświęcenia dokonał ks. proboszcz Buławski, wygłaszając cudnie ubraną w myśli i formę mowę nad grobami poległych bohaterów (...)”. W latach 1934-1938 Kazimierz Tomaszewski pełnił funkcję wójta gminy Samoklęski Małe w powiecie szubińskim. Ponadto był prezesem Kółka Rolniczego, działał w Spółce Wodnej, należał do Obozu Zjednoczenia Narodowego oraz koła LOPP i Koła Przyjaciół Związku Strzeleckiego. Był również długoletnim członkiem miejscowej Straży Ogniowej, w której z racji pełnienia funkcji burmistrza miasteczka sprawował stanowisko komendanta. W 1932 r. na polecenie ówczesnego starosty szubińskiego zorganizował zebranie mieszkańców, podczas którego zmieniono nazwę straży z ogniowej na Ochotniczą Straż Pożarną w Rynarzewie. W uznaniu zasług położonych dla rozwoju lokalnego ruchu pożarnictwa został wybrany prezesem Zarządu Powiatowego Związku Straży Pożarnych w Szubinie. Funkcję tę pełnił do śmierci. Za zasługi dla ojczyzny odznaczony m.in. Srebrnym Krzyżem Zasług RP. 5.02.1904 r. zawarł związek małżeński z Kazimierą Malczak (1881-1969). Doczekali się 6 dzieci: Janiny (1905-1980), Tadeusza (1907-1939), nauczyciela, Marcelego (1909-1994), urzędnika państwowego, Cezarego (1912-1915), Jadwigi (1915-1998) i Stefana (1918-1939), ucznia szkoły średniej.
Kazimierz Tomaszewski zmarł po ciężkiej chorobie 13.10.1938 r. Pochowany został przez swojego brata, ks. prowincjała Cezarego Tomaszewskiego, na cmentarzu parafialnym w Rynarzewie. „(...) Pogrzeb długoletniego burmistrza miasta Rynarzewo, a następnie wójta w Samoklęskach śp. Kazimierza Tomaszewskiego, odbył się przy udziale licznego duchowieństwa, przedstawicieli władz państwowych, organizacji i licznie zebranej publiczności Rynarzewa. Obrzędy pogrzebowe rozpoczęły się o godzinie 9-tej rano. W prezbiterium zajęli miejsca pp. przedstawiciele państwowej i samorządowej władzy na czele z panem starostą Śmietanko, liczne delegacje urzędnicze, organizacje świeckie i kościelne ze sztandarami. Kazanie żałobne wygłosił ks. proboszcz Sobociński z Samoklęsk, orszakowi żałobnemu towarzyszył także ks. proboszcz Szymański ze Słupów. Po nabożeństwie spuszczono zwłoki przedwcześnie zmarłego do grobu. Ubył człowiek szlachetnego charakteru, wybitny działacz społeczny i samorządowy, pamięć wielkiego bojownika o Polskość z czasów zaborczych, pozostanie nam na długo w pamięci (...)”.

autor publikacji : Piotr S. Adamczewski

bibliografia : Archiwum Państwowe w Bydgoszczy. USC Rynarzewo, Księga Urodzeń 1881, sygn. 22; Archiwum USC w Szubinie. USC Rynarzewo, Księga Zgonów 1938; Archiwum OSP Rynarzewo. Kronika Strażacka 1932-2001, t. 1; B. Polak, Dziennik Polskiego Sejmu Dzielnicowego w Poznaniu 3-5 grudnia 1918. Spis delegatów wszystkich dzielnic zaboru pruskiego wybranych na Polski Sejm Dzielnicowy. Powiat szubiński, poz. 6 K. Tomaszewski; „Dziennik Bydgoski” nr 27, 29.01.1928; Informacje według relacji Wiesławy Reszki z Rynarzewa, wnuczki K. Tomaszewskiego – w archiwum autora; Izba Patrona Zespołu Szkół im. Powstańców Wielkopolskich w Rynarzewie. Lista internowanych do obozu jenieckiego Altdamm (Szczecin-Dąbie) 12.01.1919-28.03.1919, poz. 82 K. Tomaszewski; M. Adamczewska, P. Adamczewski, W służbie bliźnim. Dzieje Straży Pożarnej w Rynarzewie w latach 1837-2007, Żnin 2007; M. Buławski, Miasteczko nad frontem. Wspomnienia z roku 1929, Poznań 1929; „Orędownik Powiatu Szubińskiego” nr 84, 19.10.1938; Uroczystości pogrzebowe śp. Kazimierza Tomaszewskiego z Rynarzewa; P. Adamczewski, Historia modlitwą i pracą ludzi pisana. Dzieje parafii i kościoła pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Rynarzewie w latach 1299-2003, Żnin 2003; S. Kłodziński, Powiat szubiński. Opis dla władz, urzędów, instytucji, organizacji i osób prywatnych, Szubin 1935.

linki :

powrót do poprzedniej strony | do góry