Powstańcze biografie

Strzyżewski Jan

Strzyżewski Jan (1893-1982), s. Józefa i Anny Agaty. Ur. 25.05.1893 r. w Lęgniszewie. Miał 2 młodszych braci – Stefana i Ludwika. W Lęgniszewie ukończył miejscową szkołę powszechną. Lat edukacji szkolnej nie wspominał miło, głównie ze względu na germanizację życia szkolnego. Za rozmowy w języku polskim był bity lub karany w inny sposób, z czym rodzice nie chcieli się pogodzić. Stąd też zdarzały się szykany ze strony władz niemieckich. To m.in. było powodem kilkakrotnych przeprowadzek rodziny Strzyżewskich. Dopiero w Miejskim Młynie,  około 2 km od Smogulca, rodzina osiadła na dłużej. W tym czasie młody Jan osiągnął już taki wiek, że musiał pomagać rodzicom w utrzymaniu gospodarstwa domowego. W związku z tym zatrudnił się w smoguleckim majątku ziemskim należącym do Bogdana Hutten-Czapskiego.
Z chwilą wybuchu I wojny światowej dwudziestojednoletni Jan Strzyżewski został powołany do armii niemieckiej. Nieznane są jego losy frontowe. Wiadomo na pewno, iż w wyniku odniesionych ran przez kilka tygodni, a może nawet miesięcy przebywał w szpitalu, w miejscowości Quakenbrück. W międzyczasie zakończyła się wojna i mógł powrócić już do domu, gdzie dokończył swoją rekonwalescencję. Ponownie też podjął pracę w smoguleckim majątku ziemskim. Gdy tylko Powstanie Wielkopolskie na przełomie grudnia 1918 r. i stycznia 1919 r. dotarło do Kcyni, dom Strzyżewskich w Miejskim Młynie zamieniony został na niewielki szpital polowy. Do powstania przyłączyła się cała jego rodzina, włącznie z mamą, która pełniła funkcję sanitariuszki. Z dniem 4.01.1919 r. Jan Strzyżewski jako ochotnik z bronią w ręku przystąpił do oddziałów powstańczych, walcząc w następnych dniach i tygodniach w okolicach Kcyni, Szamocina, Smogulca, Nowej Wsi, Jaktorowa i Paterka. Przez długi czas był bezpośrednim podkomendnym Mieczysława Palucha. Po reorganizacji oddziałów powstańczych znalazł się w szeregach Wojsk Wielkopolskich  9. Płk. Strzel. Wlkp., późniejszego 67. pp., z którym przeszedł cały szlak bojowy na froncie polsko-bolszewickim. Zdemobilizowany w początkach 1921 r., natychmiast powrócił do domu i swojej pracy na roli w smoguleckim folwarku.
W 1922 r. ożenił się z Katarzyną Wawrzyniak i zamieszkał wraz z jej rodzicami w Nowym Dworze. Tam prowadził wspólnie z teściami niewielkie gospodarstwo rolne, nadal też świadcząc pracę dla Bogdana Hutten-Czapskiego. W 1929 r. za odłożone pieniądze od rodziny Jelińskich odkupił gospodarstwo rolne, które wspólnie z żoną prowadził do 1939 r. W międzyczasie rodzina powiększyła się o 5 dzieci: Czesława, Halinę, Mieczysława, Kazimierę i Barbarę. We wrześniu 1939 r. na krótki czas opuścił gospodarstwo i wraz z rodziną uciekł przed zbliżającym się frontem. Zatrzymali się w Janowcu Wielkopolskim. Po 8 dniach tułaczki rodzina powróciła do domu, ale całe gospodarstwo było splądrowane i doszczętnie zniszczone. 10.11.1939 r. Jan wraz z córkami Barbarą i Kazimierą został aresztowany przez władze niemieckie i wywieziony do Niemiec, do miejscowości Meissenburg, na roboty przymusowe. W tym czasie żona Katarzyna, syn Mieczysław i córka Halina pozostali w Polsce i pracowali na gospodarstwie rolnym prowadzonym przez Niemców. W kwietniu 1945 r. miejsce, w którym przebywał Jan wraz z córkami, zostało wyzwolone przez wojska amerykańskie. Dwa miesiące później Amerykanie wywieźli wielu Polaków, w tym również Jana, do miejscowości Sakßen Ostburg. Tam wraz z córkami przebywał do kwietnia 1946 r., po czym wszyscy zostali repatriowani do ojczyzny. Jan Strzyżewski powrócił na swoje gospodarstwo w Nowym Dworze, które z dużym mozołem podźwignął z ruiny. Oprócz pracy na roli również udzielał się społecznie w ZBoWiD-zie. Działalność tę traktował jako swoistą kontynuację wcześniejszej aktywności kombatanckiej z okresu międzywojennego w Towarzystwie Powstańców i Wojaków. Z czasem, biorąc pod uwagę wiek, który nie pozwalał mu poświęcać się tylko i wyłącznie rolnictwu, oddawał się coraz chętniej działalności związkowej i społecznej. Był zapraszany do szkół, gdzie opowiadał o swoich losach powstańczych, a także brał udział w różnych uroczystościach o charakterze patriotycznym. Z okresu międzywojennego nie posiadał żadnych odznaczeń. Natomiast 8.03.1958 r. Uchwałą Rady Państwa został odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym, a 10.01.1970 r. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. W styczniu 1981 r. zmarła mu żona, co dla Strzyżewskiego było bardzo bolesnym przeżyciem. Zmarł ponad rok później 19.05.1982 r. Pochowano go u boku małżonki na cmentarzu parafialnym w Jaktorowie.

autor publikacji : Sławomir Łaniecki

bibliografia : Z. Kościański, Z. Wartel, Zachowane mogiły Powstańców Wielkopolskich poległych i zmarłych w czasie walk powstańczych 1918/1919, Poznań 2003; J. Marosz, Kcynia w Powstaniu Wielkopolskim 1918/1919, Kcynia 2004; D. Nalewajska, Kcynia w okresie Powstania Wielkopolskiego, Kcynia 1997; M. Olszewski, Powstanie Wielkopolskie 1918-1919, Poznań 2003; Dzieje Kcyni i okolic, pod red. W. Jastrzębskiego, Kcynia 1993; Materiały z archiwum rodzinnego – kopie w archiwum autora.

powrót do poprzedniej strony | do góry