Powstańcze biografie

Waligórski Kazimierz

Waligórski Kazimierz (1898-1941), ur. 29.12.1898 r. w Żninie. Ukończył szkołę powszechną. Następnie służył w armii niemieckiej. Walczył w piechocie na froncie zachodnim w czasie I wojny światowej. Podczas jednego z ataków został ranny w nogę odłamkiem pocisku artyleryjskiego. To zdarzenie spowodowało, że został zwolniony ze służby i odznaczony Krzyżem Żelaznym II kl.
Gdy wybuchło Powstanie Wielkopolskie, nie wahając się, wstąpił w szeregi powstańcze. Nieznane są jednak jego losy powstańcze. Kilka lat po powstaniu, 1.01.1925 r., jako jego były uczestnik wstąpił do Towarzystwa Powstańców i Wojaków w Szubinie. Od 1.08.1926 r. pełnił funkcję sekretarza towarzystwa. Zawodowo był urzędnikiem i pracował jako kierownik Banku Ludowego w Szubinie. Obok Towarzystwa Powstańców i Wojaków Waligórski angażował się też w działalność innych organizacji skupiających weteranów walk o niepodległość. Był prezesem Powiatowego Związku Inwalidów Wojennych w Szubinie. Siedziba związku mieściła się przy ul. Bydgoskiej. Po latach syn Kazimierza Waligórskiego Aleksander wspominał: „Sztandar związkowy był przechowywany jak relikwia w naszym prywatnym domu przy ul. Dworcowej 8. Pamiętam także, że na szafie ojca położona leżała na półce czapka związkowa z błyszczącym daszkiem i srebrnym plecionym sznurkiem (...), w sypialni na szafie wisiał jako pamiątka oryginalny bagnet, na którym widoczne były brązowe plamki, my którzy coś nie coś rozumieli mówiliśmy, że to jest krew, która pozostała od czasów udziału naszego ojca w walce na bagnety”. Uzdolniony muzycznie Kazimierz Waligórski był członkiem Towarzystwa Śpiewu „Halka” w Szubinie, a także jako urzędnik został członkiem Towarzystwa Urzędników w Szubinie. Wkrótce poślubił Helenę z domu Kowalską, która przed ślubem pracowała w Starostwie Powiatowym w Szubinie. Z tego związku przyszło na świat 5 dzieci: Jerzy (ur. 1928), Irena (1930), Aleksander (1932), Krystyna (1937), Maria (1939) i Ryszard (1941).
Obok pracy w różnych organizacjach zasiadał także we władzach miejskich Szubina. W 1934 r. był członkiem Zarządu Miejskiego razem z Walentym Dypczyńskim. Wszedł również do ostatniej przed II wojną światową Rady Miejskiej wybranej w lutym 1939 r. We wrześniu 1939 r. rodzina Waligórskich opuściła Szubin, uciekając przed zbliżającym się frontem. Po powrocie przez krótką chwilę mieszkali w swoim domu przy ul. Dworcowej. Niestety Niemcy potrzebowali mieszkań dla swoich urzędników i wywłaszczyli Waligórskich, którzy zamieszkali u krewnych. W październiku 1939 r. Kazimierz Waligórski został aresztowany i uwięziony w obozie na terenie zakładu wychowawczego w Szubinie. Przez cały czas pobytu w obozie istniało realne zagrożenie, że Waligórski jako weteran i działacz niepodległościowy podzieli los innych uczestników powstania i zostanie zamordowany. Rodzina nie miała z nim kontaktu. Z najbliższymi spotkał się dopiero 8.12.1939 r., kiedy to nastąpiło wysiedlenie mieszkańców powiatu szubińskiego do Generalnej Guberni. Tak ten dzień wspominał Aleksander Waligórski: „8 grudnia w godzinach porannych ktoś mocno zapukał w drzwi kuchenne mieszkania mojego wujostwa, u których przebywaliśmy po aresztowaniu i wywłaszczeniu z ulicy Dworcowej. Do kuchni wszedł hycel niemiecki, nakazał się ubrać i zejść na ulicę. Na jezdni znajdowała się już kolumna Polaków, do której kazano nam dołączyć. Dalej skierowano nas w kierunku dworca PKP. Po wejściu na dworzec zauważyłem, że na peronie pierwszym stoi bardzo długi skład wagonów osobowych. Było też bardzo dużo Polaków. Wszyscy ludzie z kolumny zostali wsadzeni do przedziałów kolejowych. W nich dopiero był prawdziwy ścisk. Stojąc przy drzwiach zauważyłem ojca. Matka kazała zapukać w okno z nadzieją, że nas zauważy. Udało się. Ojciec wszedł do naszego przedziału. Ciasnota stała się nie do wytrzymania. Ktoś zaproponował, aby jedno dziecko posadzić na półkę. Wytypowano mnie. Nie pamiętam jak długo i jaką trasą jechaliśmy. Na pewno było to dłużej niż jeden dzień. Niemcy nie troszczyli się o to, by nas wyżywić. Leżąc na drewnianej półce mogłem obserwować, co działo się na większych stacjach kolejowych. Jakieś panie podnosiły ręce i podawały artykuły żywnościowe. Otrzymywaliśmy w ten sposób bochenki chleba, termosy z gorącą herbatą lub kawą zbożową”.
Rodzina Waligórskich zamieszkała najpierw w Krubkach, w województwie mazowieckim. Majątek ten należał do ziemianki Zofii Arkuszewskiej, która zaproponowała Kazimierzowi Waligórskiemu stanowisko kierownika administracji całym majątkiem. Waligórski jednak nie skorzystał z tej propozycji. Po pewnym czasie władze niemieckie zaproponowały mu objęcie posady wójta gminy Dębe Wielkie w powiecie mińskim. Ofertę przyjął. Skończyło się to jednak bardzo tragicznie. Podczas kontroli dokumentów, która dotyczyła obniżek kontyngentów dla rolników, kontrola stwierdziła przekroczenie jego kompetencji. Został zwolniony ze stanowiska. Brak środków do życia, a przez to bieda i stres doprowadziły do osłabienia organizmu i zapalenia płuc. Po 3 dniach choroby 26.01.1941 r. Waligórski zmarł. Pochowano go na cmentarzu w Pustelniku.

autor publikacji : Kamila Czechowska

bibliografia : Dzieje Szubina, pod red. M. Biskupa, Warszawa – Poznań, 1974 r.; Archiwum Muzeum Ziemi Szubińskiej im. Zenona Erdmanna w Szubinie, Ewidencja Towarzystwa Powstańców i Wojaków w Szubinie, lata 1922-33, MZS/A/20020; J. Jankowski, Swastyka nad Szubinem. Pamiętnik nauczyciela, Poznań, 1961; Wspomnienia Aleksandra Waligórskiego – rękopis w archiwum Muzeum Ziemi Szubińskiej im. Zenona Erdmanna w Szubinie.

powrót do poprzedniej strony | do góry