Powstańcze biografie

Szulc Władysław

Szulc Władysław (1888-1939), s. Andrzeja, rolnika, i Teresy z domu Malikowskiej. Ur. 30.08.1888 r. w Rynarzewie. Po ukończeniu miejscowej czteroklasowej szkoły niemieckiej wyuczył się zawodu rzeźnika. Służył w armii niemieckiej, awansując do stopnia sierż.  (feldwebel). Wykorzystując zawirowania rewolucyjne w Niemczech, zdezerterował z wojska i powrócił do Rynarzewa. Na początku stycznia 1919 r. uczestniczył w przejmowaniu władzy w miasteczku. 12.01.1919 r. aresztowany przez oddział Grenzschutzu i internowany do obozu jenieckiego Aldamm (Szczecin-Dąbie). Wraz z Władysławem internowani zostali jego ojciec Andrzej oraz bracia Teodor i Jan. Aresztowanych zapędzono do koszar w Bydgoszczy, a następnie na bydgoski dworzec kolejowy, gdzie umieszczono ich w wagonach do transportu bydła. „(...) zaczęli z nich zdzierać co lepsze mundury. Przy tym nie żałowało im dzikie żołdactwo kułaków, płazów i uderzeń kolbami. Dwóch z nich, Władysława Szulca i Władysława Sikorskiego, którzy ubrani w mundury sierżantów niemieckich, wpadli im w oczy jako rzekomi dowódcy zabranych, tak okrutnie pobili, że zemdleni, prawie bez ducha, padli na podłogę. Gdy oprawcy wracali, dziwili się głośno widząc, że ich ofiary jeszcze żyją (...)”. Podczas pobytu w obozie podpisali internowani pismo, w którym przyrzekli, że „nie chwycą za broń przeciwko narodowi niemieckiemu”. Do rodzinnego domu Władysław powrócił pod koniec marca 1919 r. Włączył się czynnie w szeregi Straży Ludowej i uczestniczył w działaniach zbrojnych na linii demarkacyjnej pod Rynarzewem.
W okresie dwudziestolecia międzywojennego Władysław Szulc był członkiem i działaczem Towarzystwa Powstańców i Wojaków w Rynarzewie. Na Walnym Zebraniu Towarzystwa w 1927 r. został chorążym sztandaru towarzystwa. W latach 1930-1934 był radnym miejskim Rynarzewa (w 1934 r. miasteczko utraciło prawa miejskie). 1.11.1930 r. był współzałożycielem i członkiem Sekcji Hodowców Gołębi Pocztowych przy Związku Strzeleckim „Lot” w Szubinie. W 1932 r. wstąpił w szeregi miejscowej Ochotniczej Straży Pożarnej, w której był członkiem wspierającym jednostkę. W lutym 1939 r. wraz z małżonką Marią z domu Dominiczak (1887-1962) obchodzili w Rynarzewie srebrny jubileusz pożycia małżeńskiego, na który przybyli goście z cechów rzemieślniczych, bractw i stowarzyszeń społecznych oraz kościelnych. Jubilaci odebrali wówczas aż 50 okolicznościowych telegramów z życzeniami. Ślub odbył się 3.03.1914 r. w Rynarzewie. Ze związku była 3 dzieci: Idzi Władysław (1914-1939), Scholastyka Teresa (1921-2002) oraz Sabina Joanna (1923-2008).
Wybuch II wojny światowej zastał Szulca w Rynarzewie. 2.09.1939 r. sołtys Rynarzewa Feliks Domachowski zwołał mężczyzn na zebranie, celem którego było powołanie Straży Obywatelskiej. Jan Jankowski tak wspominał: „(...) gdy mężczyźni przybyli, wyłonili spośród siebie Straż Obywatelską, której komendantem obrany został Władysław Szulc, zaś jego zastępcą Sylwester Szymański. Dwuosobowe posterunki, zmieniające się co cztery godziny, patrolować miały w dzień i w nocy we wsi (...)”. Funkcję komendanta Straży Obywatelskiej Szulc przypłacił własną śmiercią z rąk gestapo. Był jednym z pierwszych aresztowanych obywateli Rynarzewa we wrześniu 1939 r. Kierownik szkoły Jan Jankowski tak opisał jego aresztowanie i śmierć: „(...) wjeżdżamy na rynek. Tu rzuca nam się w oczy okropny widok. W pobliżu ewangelickiego zboru stoi dwóch delikwentów, wykonujących przysiady, wymachy i inne niezwykłe ruchy. Twarze ich blade, nogi pod nimi się chwieją. Znać na nich wyczerpanie. Odwróceni są do nas bokiem, więc z trudem poznaję w nich Władysława Szulca z Rynarzewa i Bartola (Józef Bartol 1884-1939), leśniczego z Łochowa. Za nimi ich oprawcy: trzej żołnierze i jeden cywil. Jeden z żołnierzy, miotając przekleństwami, krzyczy: „Padnij! Powstań!” (...) wspomnę jeszcze krótko o dalszych losach Szulca i Bartola. Trafiliśmy bowiem na moment ich katowania na rynarzewskim rynku. Oprawcy w jakiś czas potem sprzykrzyli sobie tę




– niewinną zabawę




–, załadowali ich do samochodu i wywieźli do Bydgoszczy, gdzie wzięło ich w swoje ręce gestapo. Tam związano ich ręce drutem kolczastym i wrzucono do piwnicy, gdzie przez dwa dni pozostawali bez jedzenia, bici dotkliwie po głowie i twarzy. Zemściwszy się dostatecznie, Bartola rozstrzelano, Szulca zaś, wychudzonego, raczej do szkieletu ludzkiego podobnego, wypuszczono na wolność, którą jednak nie długo się cieszył (...)”. Po kilku dniach spędzonych w rodzinnym domu 29.09.1939 r. został wraz ze swoim synem ponownie aresztowany i osadzony w obozie dla jeńców w Szubinie. Między 11 a 24.11.1939 r. z grupą byłych powstańców wielkopolskich z Szubina wywieziono Szulca do Żnina, gdzie na miejscowym cmentarzu żydowskim gestapo dokonywało egzekucji na uczestnikach zrywu niepodległościowego z 1919 r. Grób wykopali więźniowie ze Żnina. Na rozkaz hitlerowskiego dowódcy całej akcji 3 podnosiła się z ziemi, podchodziła na krawędź grobu, zdejmowała marynarki i kamizelki, po czym znienacka pojedynczo oddawano do nich strzały z rewolweru. Co do dokładnej daty śmierci Władysława Szulca można różnie wnioskować. Naoczny świadek tych wydarzeń Józef Pyszczyński zeznał po zakończeniu wojny, że: „(...) mniej więcej po tygodniu (od daty śmierci syna Idziego 30.10.1939 r.), przybył strażnik więzienny Tonn, który wyczytał 11 nazwisk i wywołani następnie zostali umieszczeni w autobusie, który udał się w kierunku Żnina. Za tym autobusem pojechał Berg (rolnik z Łankowic pod Kcynią, wykonawca licznych mordów na Polakach w 1939 r.), z maszynowym karabinem. Wśród tej grupy był nauczyciel ze Słonaw, rzeźnik Szulc z Rynarzewa i Kijewski Franciszek z Królikowa. O tej grupie również od tego czasu słuch zaginął (...)”. Zwłoki rozstrzelanych dla zatarcia śladów posypywano wapnem, powodującym szybki rozkład ciał. Po wojnie, w lipcu 1945 r., po ekshumacji zwłoki Władysława Szulca spoczęły na rynarzewskim cmentarzu parafialnym obok mogiły powstańców wielkopolskich z roku 1919. Pochowano tam również innych rozstrzelanych mieszkańców Rynarzewa, a wśród nich jego syna Idziego Władysława, rozstrzelanego przez szubińskie gestapo 30.10.1939 r. Władysław Szulc za udział w Powstaniu Wielkopolskim wielokrotnie był wyróżniany i odznaczany, m.in.: Medalem Niepodległości, Medalem „Polska Swemu Obrońcy 1918-1921", Medalem „Powstańcowi Broni Wdzięczna Wielkopolska 1918/1919" czy nagrodą wędrowną miasta Rynarzewa za rok 1926.

autor publikacji : Piotr S. Adamczewski

bibliografia :

Archiwum Ochotniczej Straży Pożarnej w Rynarzewie. Kronika OSP Rynarzewo 1932-2001; Archiwum Państwowe w Bydgoszczy. Urząd Wojewódzki w Poznaniu. Sprawy rachunkowe miasta Rynarzewa 1919-1934, sygn. 183/416; Akta starostwa powiatu szubińskiego 1949-1950. Akta grobów wojskowych i osób pomordowanych w latach 1939-1945 na terenie powiatu szubińskiego. Ekshumacja 1.07.1945 r. (nr trumny 93 W. Szulc), sygn. 252; Akta Okręgowej Komisji Badań Zbrodni Hitlerowskich w Bydgoszczy, sygn. 532/2; Archiwum USC Szubin. Księga Urodzeń USC Rynarzewo 1913-1914, sygn. 123/1914; J. Jankowski, Swastyka nad Szubinem, Poznań 1961. Lista pomordowanych mieszkańców powiatu szubińskiego, poz. 206  W. Szulc; Archiwum Parafii pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Rynarzewie. Liber Copulatorum 1908-1951, sygn. 1914; Izba Patrona Zespołu Szkół im. Powstańców Wielkopolskich w Rynarzewie. Lista internowanych mieszkańców Rynarzewa do Altdamm w styczniu 1919 r., poz. 80 W. Szulc; M. Buławski, Miasteczko nad frontem. Wspomnienia z roku 1919, Poznań 1929;„Dziennik Bydgoski” 15.02.1939 r., 12.03.1930 r. i 2.02.1927 r.; Archiwum rodzinne i relacja wnuka Michała Drobnika z Poznania.

linki :

powrót do poprzedniej strony | do góry