Miejsca pamięci narodowej
Pomnik upamiętniający powstańców zamordowanych w Żninie
miejscowość : Żnin
adres : ul. Mickiewicza
gmina : Żnin
powiat : żniński
województwo : kujawsko-pomorskie » pokaż na mapie
Na dawnym cmentarzu żydowskim, na obrzeżach Żnina, przy bocznej dróżce od ul. Mickiewicza, znajduje się pomnik upamiętniający powstańców, którzy rozstrzelani zostali w tym miejscu w listopadzie 1939 r. przez Niemców. Pomnik ma formę płasko leżących elementów betonowych z napisem: MIEJSCE STRACEŃ POLAKÓW BYŁYCH POWSTAŃCÓW WIELKOPOLSKICH ZAMORDOWANYCH PRZEZ ZBIRÓW HITLEROWSKICH.
W 3 egzekucjach 11, 27 i 28.11 zginęli powstańcy z terenu powiatu żnińskiego i szubińskiego. Ciała zostały zakopane w 2 grobach, ale ich liczba nie jest znana. Szacuje się, że w pierwszej i drugiej egzekucji zginęło po około 20 osób. W 1944 r., gdy wojska niemieckie zaczęły odnosić poważne niepowodzenia na wszystkich frontach, hitlerowcy wykopali ciała i spalili szczątki w lesie w Zielonowie koło Szubina. J. Jankowski w Swastyce nad Szubinem wspomina: „Tego dnia wywieziono nową grupę w liczbie dziesięciu osób, złożoną przeważnie z powstańców wielkopolskich. Wyjazd tej grupy nastąpił nagle. Odwołano ich od pracy, do której rano wyszliśmy, nie przeczuwając nic złego. Grupę tę w szybkim tempie załadowano na samochód i wywieziono w kierunku Żnina. Za Dąbrówką Słupską samochód ciężarowy zastąpiono trzema samochodami osobowymi, którymi dowieziono ich do Żnina i tam na żydowskim cmentarzu rozstrzelano. Po przybyciu na miejsce wszyscy musieli się położyć twarzą do ziemi. Na rozkaz trójka podnosiła się, podchodziła na krawędź grobu, zdejmowała marynarki i kamizelki, po czym znienacka pojedynczo oddawano do nich serię strzałów z rewolwerów. Egzekucji dokonało gestapo. Grób wykopali więźniowie żnińscy. Grobów tych z czasem przybyło w Żninie więcej, jednak grób szubinian był od innych oddzielony. Na osobne podkreślenie zasługuje cynizm, z jakim gestapo powiadomiło o rozstrzelaniu rodziny, dopytujące się o los wywiezionych. Zainteresowanym wysyłano zaświadczenia, w których najspokojniej stwierdzano, że dana osoba zmarła. Zwłoki rozstrzelanych polewano dla zatarcia śladów wapnem gaszonym, powodującym szybki rozkład”.
Zginął wtedy m.in. ziemianin Michał Szulczewski z Chwaliszewa; Walerian Cerkaski, kupiec z Szubina; Michał Szramkowski, budowlaniec z Szubina; Walenty Dypczyński, kowal z Szubina; Władysław Szulc, rzeźnik z Rynarzewa; Wacław Kalka, rzeźnik z Szubina; Rudolf Erdmann, blacharz z Szubina. Wszyscy oni byli ostoją polskości, a ich udział w Powstaniu Wielkopolskim był szeroko znany.
W 3 egzekucjach 11, 27 i 28.11 zginęli powstańcy z terenu powiatu żnińskiego i szubińskiego. Ciała zostały zakopane w 2 grobach, ale ich liczba nie jest znana. Szacuje się, że w pierwszej i drugiej egzekucji zginęło po około 20 osób. W 1944 r., gdy wojska niemieckie zaczęły odnosić poważne niepowodzenia na wszystkich frontach, hitlerowcy wykopali ciała i spalili szczątki w lesie w Zielonowie koło Szubina. J. Jankowski w Swastyce nad Szubinem wspomina: „Tego dnia wywieziono nową grupę w liczbie dziesięciu osób, złożoną przeważnie z powstańców wielkopolskich. Wyjazd tej grupy nastąpił nagle. Odwołano ich od pracy, do której rano wyszliśmy, nie przeczuwając nic złego. Grupę tę w szybkim tempie załadowano na samochód i wywieziono w kierunku Żnina. Za Dąbrówką Słupską samochód ciężarowy zastąpiono trzema samochodami osobowymi, którymi dowieziono ich do Żnina i tam na żydowskim cmentarzu rozstrzelano. Po przybyciu na miejsce wszyscy musieli się położyć twarzą do ziemi. Na rozkaz trójka podnosiła się, podchodziła na krawędź grobu, zdejmowała marynarki i kamizelki, po czym znienacka pojedynczo oddawano do nich serię strzałów z rewolwerów. Egzekucji dokonało gestapo. Grób wykopali więźniowie żnińscy. Grobów tych z czasem przybyło w Żninie więcej, jednak grób szubinian był od innych oddzielony. Na osobne podkreślenie zasługuje cynizm, z jakim gestapo powiadomiło o rozstrzelaniu rodziny, dopytujące się o los wywiezionych. Zainteresowanym wysyłano zaświadczenia, w których najspokojniej stwierdzano, że dana osoba zmarła. Zwłoki rozstrzelanych polewano dla zatarcia śladów wapnem gaszonym, powodującym szybki rozkład”.
Zginął wtedy m.in. ziemianin Michał Szulczewski z Chwaliszewa; Walerian Cerkaski, kupiec z Szubina; Michał Szramkowski, budowlaniec z Szubina; Walenty Dypczyński, kowal z Szubina; Władysław Szulc, rzeźnik z Rynarzewa; Wacław Kalka, rzeźnik z Szubina; Rudolf Erdmann, blacharz z Szubina. Wszyscy oni byli ostoją polskości, a ich udział w Powstaniu Wielkopolskim był szeroko znany.
autor publikacji : Kamila Czechowska
powrót do poprzedniej strony | do góry
Data wydruku : 2024-12-04
Źródło : Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 na Pałukach i Krajnie - ludzie, miejsca, wydarzenia - https://powstanie.szubin.net
Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 na Pałukach i Krajnie - ludzie, miejsca, wydarzenia - Muzeum Ziemi Szubińskiej im. Zenona Erdmanna
Dane adresowe
Muzeum Ziemi Szubińskiej
im. Zenona Erdmanna
ul. Szkolna 2
89-200 Szubin
E-mail
powstanie@szubin.net
muzeum@szubin.net
Telefony
52 384 24 75
Godziny otwarcia
w dni powszednie w godzinach od 8.00 do 16.00
Odwiedziny serwisu
dzisiaj7
wczoraj10
razem164181
Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie”.
„Utworzenie strony internetowej i wydanie przewodnika promującego miejsca pamięci narodowej związanej z Powstaniem Wielkopolskim 1918-1919”
współfinansowana jest ze środków Unii Europejskiej w ramach osi 4 – Leader Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013.
Instytucja Zarządzająca PROW 2007–2013 – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi
„Utworzenie strony internetowej i wydanie przewodnika promującego miejsca pamięci narodowej związanej z Powstaniem Wielkopolskim 1918-1919”
współfinansowana jest ze środków Unii Europejskiej w ramach osi 4 – Leader Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013.
Instytucja Zarządzająca PROW 2007–2013 – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi