Aktualności

Nowy biogram w na naszej stronie - jednego z najmłodszych powstańców

data: 2021-01-12, autor: Kamila Czechowska

Poniżej publikujemy biogram jednego z najmłodszych powstańców wielkopolskich. Powstańcza biografia wzbogacona została o zasoby archiwum rodzinnego syna powstańca Tomasza Dzierżykraj-Lipowicza, który udostępnił je na potrzeby niniejszej publikacji.  Za pomoc serdecznie dziękujemy i zapraszamy do lektury!

Dierżykraj – Lipowicz Stanisław (1905-1967), kupiec, powstaniec wielkopolski i śląski. Urodził się 29 września 1905 r. w Sarbinowie pow. Żnin, w rodzinie administratora majątków Stanisława (1875-1955) i pochodzącej ze spolonizowanej rodziny niemieckich leśników z Rugii Stanisławy Marii Weiss (1886-1979). 12 stycznia 1919 r. jako uczeń gimnazjum Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, wstąpił ochotniczo do 1 Ochotniczej Kompanii Powstańczej w Grodzisku Wielkopolskim; wraz z tym oddziałem brał udział w walkach o Rakoniewice i Zbąszyń; ranny pod Zbąszyniem. W 1920 r. jako ochotnik brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Pełnił m.in. funkcję kuriera liniowego w sztabie DOG Poznań. Wzięty do niewoli sowieckiej, zdołał zbiec. Później uczestnik III Powstania Śląskiego (od maja 1921 r.). W szeregach III baonu piechoty pod dowództwem por. Edmunda Kabzy, wchodzącego w skład Podgrupy „Linke” kapitana Wincentego Mendoszewskiego walczył na froncie północnym. 6 maja 1921 r. oddział ten zdobył Dobrodzień, później uczestniczył w walkach o Górę Św. Anny. Po zakończeniu powstania i ukończeniu Gimnazjum im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu pracował (w latach 1922-1927) w bydgoskiej filii Oddziału Rolno-Handlowego Poznańskiego Banku Ziemian. W 1927 r. odbył jednoroczną służbę poborową w Szkole dla Podoficerów w Bydgoszczy i ukończył kurs dla podoficerów niezawodowych w 8 Baonie Administracyjnym w Toruniu. Od 1929 r. do 1932 r. pracował w Spółdzielni Rolniczo-Handlowej „Rolnik” w Czarnkowie, oraz jako kierownik filii w Ujściu. W 1933 r. został zatrudniony w Zakładach Gastronomicznych Czesława Śmigielskiego. 16 września 1937 r. z Walerym Majewiczem i Aleksandrem Marcinkowskim założył spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością „Kawiarnia pod Orłem”, która działała w hotelu o tej samej nazwie przy ul. Gdańskiej 14 w Bydgoszczy. Działalność spółki polegała na prowadzeniu restauracji i kawiarni. W sierpniu 1939 r. zmobilizowany do 8 Baonu Administracyjnego walczył nad Bzurą i w obronie Warszawy. Wzięty do niewoli niemieckiej, wkrótce został zwolniony i podjął pracę jako buchalter w restauracji „Europa” w Ciechocinku, później od 1942 r. w Motorowym Młynie w Wilczynie koło Strzelna. Od 1940 r. był członkiem Polskiej Armii Ludowej (PAL), ujawnił swoją działalność w 1945 r. 27 marca 1945 r. spółka „Kawiarnia pod Orłem” poszerzona została do 5 osób. Dodatkowo w jej skład weszli Stefan Majewicz i Czesław Śmigielski. Ponieważ hotel „Pod Orłem”, wraz z kawiarnią i restauracją został przejęty przez Tymczasowy Zarząd Państwowy, dzierżawili tylko lokal, a z przedwojennego majątku korzystali na podstawie umowy o tymczasowym powiernictwie. 15 listopada 1945 r. cała nieruchomość wraz z wyposażeniem została przekazana Wojewódzkiemu Zarządowi Towarzystwa Uniwersytetów Robotniczych i przeznaczona na Robotniczy Dom Kultury. 22 sierpnia 1945 r. założył kolejną spółkę (razem z adwokatem dr. Stanisławem Kuzielem) pod nazwą Przedsiębiorstwo Techniczno-Handlowe „Elektro – Chłód” w Bydgoszczy, a 1 kwietnia 1947 r. spółkę Kawiarnia – Restauracja „Europa” w Ciechocinku. Spółki te zostały zlikwidowane przez zastosowanie tzw. Domiarów. Od 1949 r. pracował w spółdzielczości. Jako przedstawiciel Centrali Spółdzielni Pracy zakładał różne spółdzielnie, w tym Pomorską Wytwórnię Chemiczną, w której został prezesem Zarządu. Później , aż do śmierci pracował na różnych stanowiskach kierowniczych, głównie w branży gastronomicznej (ostatnio w Klubie Domu Rzemiosła w Bydgoszczy. Był członkiem licznych organizacji: Związku Handlowców(1927), Stowarzyszenia Restauratorów (1936), Stronnictwa Pracy(1945), Zrzeszenia Kupców Samodzielnych (1947) i ZBoWiD-u (1957). Zmarł 21 kwietnia 1967 r. w Bydgoszczy i został pochowany na cmentarzu parafialnym Najświętszego Serca Pana Jezusa przy ul. Ludwikowo. Był odznaczony: Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym (1966), Śląskim Krzyżem Powstańczym (1968), Krzyżem Na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi kl. II, Medalem Pamiątkowym Za Wojnę 1918-1921, Odznaką Pamiątkową Wojsk Wielkopolskich (1935), Odznaką Powstańcowi Broni Wdzięczna Wielkopolska, Odznaką Za Obronę Śląska, Odznaką Górnośląską. W grudniu 1945 r. zawarł związek małżeński z Janiną z Nowickich (1920-1996). Miał dzieci: Aleksandrę (ur.1946), zamężna z Ryszardem Sławetą; Małgorzatę (ur. 1948), zamężną za Jerzym Gapińskim, później Ottonem Kierujem; Macieja (ur. 1950); Tomasza (ur.1953) i Dorotę (ur.1958) zamężna za Romualdem Kawałkiem.

Na podstawie : Janusz Kutta, Dzierżykraj –Lipowicz Stanisław, rodowe Lipowicz (1905-1967),(w:) Bydgoski Słownik Biograficzny, praca zbiorowa pod redakcją Janusza Kutty, Tom 7, Bydgoszcz 2006, s.39-40(tam bibliografia) oraz materiałów i dokumentów udostępnionych przez syna adw. Macieja Dzierżykraj-Lipowicza z Bydgoszczy.
Źródło: Towarzystwo Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/19 Zarząd Główny, Powstańcy Wielkopolscy Biogramy uczestników Powstania Wielkopolskiego 1918-1919 tom VI, Poznań 2009, str. 48-49

powrót do poprzedniej strony | do góry | pozostałe aktualności